به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی، آذربایجان غربی یکی از مهمترین رویشگاههای گیاهان دارویی در کشور است .این استان از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است و در حدود ۸۰۰ هکتار از اراضی استان زیر کشت این گیاهان قرار دارد.

در این میان با توجه به تنوع آب و هوایی و بارش های مناسب آذربایجان غربی این استان از نظر رویش گیاهان دارویی بصورت طبیعی و خودرو و همچنین کشت آنها در برخی مناطق استان به عنوان قطب این گیاهان در کشور مطرح است.

بر اساس یک سنت دیرینه مردم آذربایجان غربی با آغاز بهار به مصرف انواع گیاهان خوراکی که در بیشتر مناطق استان می روید روی می‌آورند و سفره های این دیار عطر و طعم گیاهان کوهی به خود می گیرد.

گروهی از مردم در این فصل گیاهان را جایگزین مواد پروتئینی می کنند و برخی نیز مصرف گیاهان خوراکی را شفابخش می دانند و طبق سفارش پزشکان سنتی برای درمان بیماری های خود از آنها استفاده می کنند.

علاوه بر این رویش این گیاهان علاوه بر تامین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز مردم منبع درآمد مناسبی برای روستائیان منطقه است ، در این فصل سال گروههایی از خانواده‌ها را در کوهپایه‌ها و دشتهای مناطق مختلف آذربایجان غربی می‌توان در حال جمع‌آوری گیاهان خوراکی و دارویی مشاهده کرد.

تاکنون در کشور طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی حدود یک هزار گونه گیاهی شناسایی شده است که از این میزان ۴۶۰ گونه در آذربایجان غربی وجود دارد که کاسنی ، شب بو ، نعناع و گل ختمی ، چوبان کبریتی ، بادرشبو ، شیرین بیان ، ثعلب ، مرزه ، ایت بورنی ، موسیر ، داغ قارپیزی ، دوه دابانی ، مندی ، قو ، داغ سقزی ، یمیشان ، چریش ، هویج وحشی ، غازایاغی ، قره یونجا ، یارپیز ، کنگر ، کهلیک اوتی ، ریواس بید مشک ، انواع قارچ ها ، ترشک ، بزوشه ، بوغاز قووران ، پونه ، اسپناخ با نام های مختلف و متنوع محلی از جمله مهمترین این گونه ها هستند.

این گیاهان در طب سنتی برای درمان پرفشاری خون ، سرفه ، بیماریهای گوارشی ، بیماری های قلبی ، سرما خوردگی ، تسکین اعصاب ، رفع نفخ معده ، بیماری های پوستی و قندخون کاربرد دارند .

میزان و تنوع این گیاهان در بازار فروش با توجه به فصول مختلف ، متغیر است و با گرم شدن تدریجی هوا تعداد بیشتری از گیاهان موجود در روزهای بهاری به بازار آذربایجان غربی می آید و غذایی غنی و سودمند برای خانواده ها فراهم می کند.

مدیر بخش توسعه خوشه صنعتیِ عرقیات گیاهی جهاد کشاورزی استان می گوید : بیش از ۹۰ درصد این گیاهان دارویی در عرصه های طبیعی بصورت خودرو می رویند و بخش محدودی هم در مزارع کشت می شوند.

استان آذربایجان غربی دارای ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار مرتع و ۱۷۴ هزار هکتار جنگل و بقیه عرصه کشاورزی و کوهپایه‌ای است و از این رو دارای ظرفیتی مناسب برای کشت و پرورش گیاهان دارویی دارد.

با توجه به مطالعات کارشناسان در زمینه ارزش اقتصادی کشت و برداشت گیاهان دارویی با برنامه ریزی کارآمد در راستای استفاده بهینه از منابع طبیعی می‌توان آروزی دیرینه رشد اقتصاد کشاورزی استان را به واقعیت تبدیل کرد.

دکتر زبردست مدیر بخش توسعه خوشه صنعتیِ عرقیات گیاهی جهاد کشاورزی استان می گوید : با توجه به وفور گیاهان دارویی در استان ، سرمایه گذاری در این عرصه باید در اولویت های مهم استان قرار بگیرد ، چرا که میزان سودآوری یک هکتار از گیاهان دارویی نزدیک به یکصد و ۵۰ میلیون ریال است که این میزان ۲۰ برابرِ سودآوریِ محصولاتی مانند گندم می باشد .

اما در این میان آوازه بزرگترین موزه گیاهی کشور در حالی با نام آذربایجان غربی پیوند خورده است که این چشم انداز بی نظیر طبیعی به علت خشکسالی سالهای اخیر و استفاده بی رویه از منابع طبیعی و همچنین روشهای غیر اصولی برداشت گیاهان در معرض نابودی قرار دارد و کارشناسان برنامه ریزی لازم برای حفاظت از آن و ارائه آموزش های لازم به بهره برداران را مورد تاکید قرار می دهند.

صمدی کارشناس ارشد گیاه شناسی می گوید : بی دقتی در شیوه جمع آوری ، آلوده شدن گیاهان دارویی در انبارها و عدم ترویج فرهنگ استفاده از این گیاهان از جمله مواردی است که گیاهان دارویی استان را تهدید می کند.

از سوی دیگر سه چهارم گونه‌های گیاهی استان در مناطق کوهستانی رشد می‌کند و به طور طبیعی برخی گیاهان دارویی کوهی در معرض انقراض قرار دارند که آویشن ، پیاز کوهی ، ثعلب ، موسیر ، انواع مریم گلی ، انواع مریم نخودی و جعفری کوهی از جمله گیاهان در معرض خطر انقراض در استان آذربایجان غربی هستند.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی می گوید : کنگر ، ریواس ،بابونه ، بیزه و گل ارونه از جمله انواع دارویی هستند که تغییرات اقلیمی و همچنین استفاده بی رویه و غیر اصولی از سوی بهره برداران محلی موجب شده است که این گونه ها در معرض انقراض قرار گیرند.

علیزاده می افزاید : برخی از این گونه ها هم مانند مریم گلی و کماذریون به سبب داشتن رویشگاه خاص و محدودیت شرایط اکولوژیکی و گونه های مهم دیگری همچون ثعلب به سبب کم بودن فرصت تولید مثل در معرض خطر شدید انقراض قرار گرفته اند.

کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی می گوید : بر اساس مطالعات انجام شده از حدود ۴۶۰ گونه گیاهی دارویی شناسایی شده در استان ، ۸۳ مورد مصرف تغذیه ای دارد که ۴۳ نوع آن سبزی های بهاری است.

خانم یکانی همچنین می افزاید : گونه های گیاهی قبل از اینکه به عنوان دارو مطرح شوند به عنوان خوراکی مورد توجه بوده اند که این امر سبب شده فشار مضاعفی برای برداشت گیاهان به طبیعت وارد شود.

وی می گوید : در حدود ۱۵ گونه گیاهی نیز به علت برداشت مفرط در حال انقراض هستند.

یکی دیگر از کارشناسان مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی آذربایجان‌ غربی می گوید : از جمله دلایل انقراض گونه‌های مختلف گیاهان دارویی برداشت بی‌رویه و غیر اصولی آنها است .

کارشناسان معتقدند : بومی سازی گیاهان دارویی یکی از راهکارهای اساسی مقابله با خطر انقراض این گیاهان است.

علیزاده رئیس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان می گوید : تاکنون گیاه دارویی آویشن که در خطر انقراض قرار داشت در این مرکز بومی سازی شده است بطوریکه با مطالعه این گیاه در اقلیم های مختلف آب و هوایی و بررسی ویژگیها و شرایط سازگاری آن که چهار سال بطول انجامید هم اکنون بذر سه گونه از این گیاه بومی سازی و بصورت وسیع کشت شده است .

مدیر بخش توسعه خوشه صنعتیِ عرقیات گیاهی جهاد کشاورزی استان نیز می گوید : فرآوری و تولید صنعتی گیاهان دارویی از دیگر ضرورت های این بخش به منظور جلوگیری از انقراض برخی گونه ها است .