«معارف گیاهى» تألیف دکتر سید حسین میرحیدر، دایرهالمعارفى ارزشمند پیرامون کاربرد گیاهان در پیشگیرى و درمان بیمارى‏ها است که بر اساس منابع کهن گیاهى و نیز تحقیقات و دستاوردهاى جدید بین‏المللى تدوین یافته است. مؤلف نگارش کتاب را تلاشى در جهت پاسخ‏گویى به نیاز وسیع جامعه امروزى براى آگاهى از کیفیت و شناسایى خواص و کاربرد گیاهان مفید دانسته است.

دوره معارف گیاهى در هفت جلد و یک تکمله به عنوان جلد هشتم تهیه شده است. جلد اول کتاب مشتمل بر سه بخش سبزى‏ها، حبوبات و مغز دانه‏ هاى گیاهى و جلد دوم به دو بخش میوه‏ ها، ادویه، چاشنى‏ ها و گیاهان تقسیم شده است. جلد سوم تا هشتم از  فصل‏ بندى خاصى پیروى نکرده و عناوین پى‏ در پى ذکر شده است.

جلد اول کتاب به شناخت علمى و شرح مشخصات و ترکیبات شیمیایى و خواص درمانى سبزى‏ها و حبوبات و دانه‏هاى گیاهى خوراکى اختصاص یافته است.

جلد دوم نیز شامل شرح کاملى از مشخصات و ترکیبات شیمیایى و خواص درمانى میوه‏ ها و ادویه‏ هاست.

جلدهاى سوم تا هشتم شامل شرح تفصیلى مشخصات، شناخت علمى خواص درمانى و ترکیبات شیمیایى صدها گیاه دارویى است. هر جلد از این مجموعه مستقلاً مى‏تواند مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد و از نظر ادامه مطلب با سایر مجلدات ارتباطى ندارد؛ ولى از آنجا که براى معرفى داروهاى ترکیبى گیاهى در هر جلد، علاوه بر نام گیاه اصلى ترکیب، نام چند گیاه دیگر که احیاناً در سایر مجلدات آمده است نیز ذکر شده، بهتر است خواننده گرامى به مجموعه کامل این کتاب مراجعه نماید.

مؤلف محترم ویژگى‏هاى این اثر را چنین برشمرده است:

 ١ . انتخاب منابع مرجع از معتبرترین منابع علمى. در تحقق این نظر، ضمن این که از معروف‏ترین منابع طب سنتى کهن شرقى متداوله در ایران استفاده شده از نظر تطبیق و تحقیق و تکیه بر نظریاتى که به‏طور متواتر در منابع مختلف ذکر مى‏شود، از منابع معتبر علمى منتشر شده در مغرب زمین نیز به میزان وسیعى بهره‏گیرى شده و پس از یقین و اطمینان از اصیل بودن نظریات به دست آمده از آنها عیناً در این کتاب آورده شده است.

 ٢ . در اعلام مشخصات گیاهان براى شناخت آنها حتى الامکان از ذکر عبارات و اصطلاحات فنى پیچیده کلاسیک پرهیز شده و کوشش شده است با زبانى ساده مشخصات هر گیاه تا آنجا که به شناسایى سریع آن کمک کند ذکر شود. در این راه ضمن این‏که از تجربیات  ۴٠  ساله شخصى در آشنایى با کشاورزى ایران بهره‏گیرى وسیعى شده از مطالعات گیاه‏شناسان معروف ایرانى که نویسنده به مبانى علمى و امانت و دقت و اصابت نظر آنها وثوق کافى دارد، استفاده شده است و در موارد اختلاف نظر بین گیاه‏شناسان در مورد نام علمى گونه‏ها که اغلب در دنیا اتفاق مى‏افتد و همچنین در موارد تطبیق نام علمى گیاهان با نامهاى مختلفه فارسى با بررسى‏هاى وسیعى که در مراجع اصیل مختلف انجام گردیده‏دقیق ترین و معتبرترین نظریات اتخاذ و در این کتاب عرضه شده است.

 ٣ . به منظور این‏که حتى‏الامکان گروه‏هاى وسیعى از علاقه‏مندان بتوانند از این دوره کتاب‏ها استفاده کنند در مورد هر گیاه اطلاعات لازم در مورد هویت گیاه به زبان فارسى و اصطلاحات محلى ایران و نام‏هایى که در کتب طب سنتى ایرانى و فرانسوى و انگلیسى آورده شده و همچنین خانواده و جنس و گونه گیاه و نام‏هاى علمى مترادف آن همراه خلاصه نام گیاه‏شناسى که آن را تشخیص داده و محل رویش گیاه و روش‏هاى کشت و تکثیر آن نوشته شده، ضمناً ترکیب شیمیایى و مواد عامل و موثر گیاه که در انعکاس خواص آن در بدن نقش مؤثرى دارند به طور نسبتاً کامل ذکر و سرانجام خواص و کاربرد هر گیاه با استفاده از منابع مختلفه شرقى و غربى آورده شده است که تطبیق نظریات مختلفه براى خواننده نیز ممکن باشد.

 ۴ . در انتخاب انواع گیاه براى ذکر در جلدهاى مختلف این دوره کتاب‏ها در درجه اول کوشیده شده است گیاهانى که در ایران مى‏رویند مورد بحث قرار گیرد، ولى به هر حال با توجه به این‏که تعداد زیادى از داروهاى متداول گیاهى که در بازار ایران عرضه مى‏شود در ایران نمى‏رویند ولى به ایران وارد شده و به فروش مى‏رسند و مردم با نام آنها آشنا و علاقه‏مند هستند که با آنها شناخت کافى داشته باشند و همچنین تعدادى از گیاهان نیز هستند که از نظر دارویى در دنیا معروف هستند، با این‏که در ایران نمى‏رویند چون خواص آنها مورد توجه است نظیر ژین‏سنگ یا ریشه‏چینى و نظایر آن نیز در این کتابها آورده شده است؛ لذا این کتاب‏ها منحصر به گیاهان شفا بخش که منحصراً در ایران مى‏رویند نیست و تعداد بیشترى از گیاهان دارویى معروف را که به هر حال دسترسى به آنها براى مردم امکان دارد و یا در حال حاضر در بازار ایران وجود دارند را نیز در بر مى‏گیرد.

 ۵ . در نقل خواص و کاربرد دارویى و طبى گیاهان چون هدف اصلى آگاهى از نظریات حکماى معروف طب سنتى است، لذا آن نظریات طبق آنچه که در اسناد و مدارک کهن شرقى و غربى آمده است با برگردانیدن عبارات به فارسى مصطلح ساده و سلیس امروزى در این کتاب آورده شده و در مورد ترکیبات شیمیایى و مواد عامل نیز انواع مطالعات و گزارشهاى بررسى‏هاى شیمیایى که در اسناد مختلف معتبر موجود است، با ذکر منبع بیان شده است تا براى پزشکان و داروسازان و دارو شناسان دانشمند و محقق امکان مطالعه و تحقیق از نظر انطباق مواد مؤثر هر گیاه با خواصى که براى آن عنوان شده، فراهم باشد.

 ۶ . مقدار خوراک داروها معمولاً از دو منبع منشأ مى‏گیرد یکى از کدکس‏هاى دارویى است. و دیگر اظهارنظرهایى که در کتب طب سنتى کهن با واحدهاى اوزان قدیم ایران شده است که آنها همه به اوزان امروزى تبدیل شده‏اند. معمولاً حکماى طب سنتى مقدار خوراک گیاهان یا مواد مؤثر آنها را کمى بالاتر از معمول فعلى دنیا میگرفته ‏اند.

 ٧ . استخراج از کتب سنتى کهن ایرانى به نحوى که نتیجه دقیق و قابل اعتبارى به دست آید کار دشوارى است، زیرا ضمن نقل مطالب و چاپ و انتشار آنها اشتباهات زیادى در این کتب ایجاد شده که باید با تطبیق و تحقیق و ریشه‏یابى در اسناد مختلفه معتبر صحیح آنها را یافت و این کارى است که در حد وسیعى در تهیه مطالب این کتاب انجام و تلاش شده است سند معتبر و قابل اعتمادى به دوستداران آن عرضه شود.

کتاب معارف گیاهى در هشت مجلد و در سال‏هاى گوناگون توسط مرکز چاپ و نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامى (تهران) چاپ و منتشر شده است. فهرست مطالب هر یک از مجلدات در ابتداى آنها و اصطلاح انگلیسى برخى الفاظ به همراه توضیحات مختصرى در پاورقى برخى جلدهاى کتاب آمده است.