×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
معرفی با رشته تولید و فرآوری گیاهان دارویی و وضعیت آن در ایران

جلال عباسیان Abbasian@medplant.ir

دانشجوی دکترای علوم باغبانی، گرایش گیاهان دارویی و معطر

شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی– تولید و بهره برداری گیاهان دارویی، یکی از رشته های دانشگاهی است که در ده سال گذشته در ایران اسم و رسم بسیاری پیدا کرده است­­­­­­­­. اما متأسفانه از لحاظ گسترش و رشد دانشگاهی، آنچنان که باید و شاید نتوانسته جایگاه خود را در بین رشته های دانشگاهی بیابد.

گستره ی حوزه فعالیت رشته تولید و بهره برداری گیاهان دارویی از اهلی سازی گیاه دارویی تا تحویل ماده مؤثره گیاه دارویی به کارخانجات داروسازی می باشد. اما یکی از مشکلاتی که در این رشته وجود دارد، عدم نگاه تخصصی به آن و ورود متخصصین رشته های مختلف به حیطه یکدیگر است.

مبحث گیاهان دارویی شامل تخصصهای مختلف است که هر کدام گوشه ای از فعالیتهای این زنجیره را به عهده گرفته و چرخه ی عملی آنرا که از “شناسایی گیاه” تا “تجویز توسط پزشک” را شامل می شود، تکمیل می کنند، اما رشته تخصصی گیاهان دارویی شامل همه این حوزه ها نمی باشد.

اما آنچه امروزه مشاهده می شود، اختلاط مباحث مربوط به رشته های مختلف مرتبط با علوم گیاهان دارویی در یکدیگر است. در یک نگاه علمی، وظیفه ی متخصص گیاهان دارویی، کشت و پرورش گیاهان دارویی، تولید عصاره، اسانس و سایر ترکیبات دارویی و تلاش برای افزایش کیفیت و کمیت این ترکیبات ارزشمند در پیکره گیاه و یا وظیفه ی یک شیمیدان، شناسایی و معرفی ترکیبات موجود در پیکره گیاه است.

حال آنکه امروزه به وفور مشاهده می شود که بعنوان مثال یک متخصص گیاهان دارویی تمایل به ارائه نسخه های درمانی و ورود به حوزه خطیر پزشکی داشته و یا یک شیمیدان تمایل به اظهار نظر درباره روشهای کشت و پرورش و یا شناسایی گونه های گیاهی دارد.

در تصویر ذیل، حوزه فعالیت هریک از علوم مرتبط با گیاهان دارویی به طور مجزا مشخص شده است. همچنین حوزه هایی که با زمینه زردردنگ مشخص شده، حوزه هایی است که اگرچه مربوط به سایر تخصص ها می شود، لیکن یک متخصص گیاهان دارویی بایستی با آنها اشنایی داشته باشد.

 

حوزه فعالیت متخصصین گیاهان دارویی

حوزه هایی که با زمینه زردردنگ مشخص شده، حوزه هایی است که اگرچه مربوط به سایر تخصص ها می شود، لیکن یک متخصص گیاهان دارویی بایستی با آنها اشنایی داشته باشد

 

تحصیل در رشته تولید و فرآوری گیاهان دارویی:

بنای رشته تولید و فرآوری گیاهان دارویی در ایران از سال ۱۳۸۰ با تأسیس این رشته در مقطع کاردانی در دانشگاه فردوسی مشهد- واحد شیروان- گذاشته شد. همزمان برخی واحدهای دانشگاه جامع علمی-کاربردی نظیر مرکز آموزش کشاورزی شهید هاشمی نژاد مشهد و مرکز آموزش علمی کاربردی سمنان نیز اقدام به راه اندازی این رشته نمودند و پس از آن واحدهای مختلف دانشگاه جامع علمی کاربردی و برخی دانشگاههای دولتی نظیر دانشگاه اراک نیز اقدام به پذیرش دانشجو در این رشته نمودند.

مقطع کارشناسی ناپیوسته رشته تولید و بهره برداری گیاهان دارویی نیز ابتدا در مرکز آموزش علمی کاربردی سمنان و سپس در سایر مراکز علمی کاربردی و تعداد اندکی از دانشگاههای دولتی مثل دانشگاه فردوسی مشهد-واحد شیروان- تأسیس شد.

تاکنون تحصیل به صورت تخصصی در این رشته در ایران در حد کارشناسی باقی مانده و علاقمندان به تحصیلات تکمیلی، می توانند برای مقطع کارشناسی ارشد در آزمون رشته مهندسی علوم باغبانی شرکت کرده و در زمان انتخاب رشته، دانشگاههایی را که رشته مهندسی علوم باغبانی-گرایش گیاهان ادویه ای، دارویی و نوشابه ای را دارند انتخاب نمایند.

البته لازم به ذکر است که پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی که پس از درگذشت مرحوم دکتر امیدبیگی و افول رشته گیاهان دارویی در دانشگاه تربیت مدرس، یکی از مهمترین مراکز تحقیقاتی و علمی گیاهان دارویی در ایران به شمار می رود، اقدام به تدوین و ارائه سرفصلها و دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته “تولید و فرآوری گیاهان دارویی و معطر” نموده است که متأسفانه با اعمال نفوذ گروههای علوم باغبانی برخی دانشگاههای تهران در شورای گسترش آموزش عالی، تاکنون مجوز تأسیس این رشته در مقططع کارشناسی ارشد در پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی از سوی وزارت علوم صادر نگردیده است.

تحصیل در مقطع دکتری نیز همانند مقطع کارشناسی ارشد در ایران ممکن نبوده و متقاضیان تحصیل در حوزه گیاهان دارویی می بایست در کنکور دکتری علوم باغبانی- گرایش گیاهان دارویی شرکت نمایند که درصورت قبولی در آزمون، تنها در دانشگاه تهران، علوم و تحقیقات تهران و و پردیس بین الملل دانشگاه گیلان امکان ادامه تحصیل دارند.

 

وضعیت اساتید و محققان:

اولین و تنها متخصص تولید و فرآوری گیاهان دارویی مرحوم دکتر رضا امیدبیگی استاد تمام این رشته و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و فارغ التحصیل دانشگاه Corvinus University of Budapest مجارستان بودند که در ۲۹ خردادماه ۱۳۸۹ بر اثر حمله قلبی درگذشتند. ایشان به عنوان پدر علوم نوین تولید و فرآوری گیاهان دارویی شناخته می شوند و تأسیس این رشته و توجهی که امروزه بدان صورت می گیرد تا حد بسیار زیادی مرهون تلاشهای این متخصص بزرگ می باشد.

از جمله شاگردان تربیت شده توسط این استاد گرانقدر که امروزه بعنوان اساتید گیاهان دارویی شناخته می شوند، می توان به آقای دکتر مجید عزیزی عضو هیأت علمی گروه علوم باغبانی دانشگاه فردوسی مشهد اشاره کرد که از ایشان به عنوان یکی از طراحان اصلی سوالات آزمون های مقطع دکتری علوم باغبانی-گرایش گیاهان دارویی نام برده می شود و جزوه های درسی ایشان بعنوان منبع آزمون دکتری مشهور شده اند.

آقای دکتر فرزاد نجفی عضو هیأت علمی و ریاست پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی نیز از جمله متخصصین تولید و فرآوری گیاهان دارویی است که می توان ادامه راه مرحوم دکتر امیدبیگی را در روش های تدریس و تحقیقاتی ایشان یافت.

خانم دکتر لیلا تبریزی عضو هیأت علمی گروه باغبانی دانشگاه تهران، آقای دکتر قربانعلی رسام عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد واحد شیروان، آقای دکتر جواد هادیان عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، آقای دکتر عباس حسنی عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه و آقای دکتر جمال سحرخیز عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز نیز از جمله دیگر متخصصینی هستند که به طور صحیح در حوزه تخصصی “تولید و فرآوری گیاهان دارویی” فعال هستند.

منابع علمی:

مهمترین منبع علمی به زبان فارسی در رابطه با رشته گیاهان دارویی، کتاب چهار جلدی “رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی” نوشته مرحوم دکتر امیدبیگی است که توسط انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) به چاپ رسیده است. جلد اول این کتاب به ارائه مباحث کلی درباره علم تولید و فرآوری گیاهان دارویی پرداخته و جلدهای دوم تا چهارم به ارائه روشهای تولید و بهره برداری برخی از مهمترین گیاهان دارویی می پردازد.

کتاب “فرآیندهای برداشت، خشک کردن و فرآوری گیاهان دارویی” نیز کتاب معتبری است که اخیراً توسط آقایان فرزاد نجفی، محمدتقی عبادی و جلال عباسیان ترجمه شده و توسط انتشارات دانشگاه شهید بهشتی به چاپ رسیده است. این کتاب ارزشمند نیز به ارائه مباحث پس از برداشت گیاهان دارویی با تأکید بر مکانیزاسیون تولید و فرآوری گیاهان دارویی می پردازد.

سایر کتابهایی که در حوزه گیاهان دارویی به رشته تحریر در آمده اند، اندک بوده و اکثراً برداشتهایی از سایر کتابها بخصوص برداشت و خلاصه سازی کتاب “رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی” مرحوم دکتر امیدبیگی می باشند که از جمله آنها می توان به کتاب “پرورش و تکثیر برخی گیاهان دارویی نوشته آقای دکتر سعید دوازده امامی و دکتر ناصر مجنون الحسینی اشاره کرد که توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

انجمن های علمی و تحقیقاتی:

انجمن گیاهان دارویی ایران قریب به پنج سال است که فعالیت خود را آغاز نموده و در کارگروههای مختلف اقدام به حذب عضو می نماید. دفتر این انجمن در محل سازمان تحقیقات جنگل ها و مراتع ایران بوده و ریاست آن نیز از بدو تأسیس به عهده آقای دکتر محمدباقر رضایی عضو هیأت علمی این مؤسسه می باشد.

این انجمن با برگزاری نشست های دوره ای، کارگاههای آموزشی و انتشار مجله علمی پژوهشی، در حوزه گیاهان دارویی فعال می باشد.

بنا به نظر بسیاری از متخصصین، انجمن گیاهان دارویی ایران به دلیل عدم حضور همه سلایق مختلف، کارآیی لازم را ندارد. عدم عضویت و انتقاد بسیاری از متخصصین گیاهان دارویی مثل سرکار خانم دکتر فاطمه سفیدکن، آقای دکتر فرزاد نجفی، اقای دکتر مجید عزیزی و بالاخص مرحوم دکتر رضا امیدبیگی، در این انجمن، نشان از نارضایتی آنان از انجمن گیاهان دارویی ایران دارد. این مسأله ای است که لزوم بازنگری در انجمن گیاهان دارویی ایران، نوع فعالیتها و ساختار شورای مرکزی انجمن را بیش از پیش ضروری می نماید.

شبکه ملی پژوهش و فناوری گیاهان دارویی: این شبکه متشکل از مجموعه آزمایشگاهها، دانشگاهها، مراکز پژوهشی، شرکت های تولیدی و دانش بنیان و… است که به منظور دسترسی بیشتر و بهتر محققان حوزه گیاهان دارویی به تجهیزات و آزمایشگاهها، جمع آوری اطلاعات دقیق از فعالیتهای مراکز تحقیقاتی و تولیدی کشور در حوزه گیاهان دارویی و… تشکیل شده است.

ستاد توسعه علوم و فنون نوین گیاهان دارویی و طب سنتی: این ستاد که در کنار ستادهای راهبردی نظیر ستا هوافضا، ستاد بیوتکنولوژی، ستاد نانوتکنولوژی و… در ذیل مجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل گردیده است، تلاش دارد تا با هماهنگ سازی دستگاهها و مراکز مختلف، راه را برای تحقیقات گیاهان دارویی و ارتقای جایگاه گیاهان دارویی وطب سنتی در کشور باز کند. برگزاری اولین جشنواره گیاهان دارویی و طب سنتی در خردادماه ۱۳۹۱ و تدوین سند ملی گیاهان دارویی و تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله فعالیتهایی است که این ستاد تاکنون به انجام رسانده است. ریاست این ستاد بر عهده آقای دکتر محمدحسن عصاره می باشد.

  1. وارسته

    سلام وقت بخیر
    من دانشجوی کارشناسی زیست شناسی گیاهی هستم، میتونم برای ارشد “گیاهان دارویی” بخونم؟ شرایطش چطوره؟

  2. اوین

    رشته خوبیه ولی علاقه زیاد میخواد واقعیتشش میخواستم اولش بنویسم رشته بدر نخوریه ولیی نتونستم دلم نیومد هر کی سرمایه داشته باشه میتونه موفق بشه هر کیم نداشته باشه فقط میتونه مدرک شو تو جیبش بزاره و بگه من این و بدس آوردم همین دیگه قضاوت با خودتان من خودم کاردانی دکتر شریعتی تهران این رشته درس میخونم خیلی هم مشاوره گرفتم و الان با کمال تاسف من پشیمانم ازین رشته چون سرمایشو ندارم همین ۰🙏🏻

  3. عباسی

    با سلام.من دوره کاردانی ام گیاهان دارویی بود خیلی خیلی علاقه به رشته ام داشتم ولی متاسفانه سال ۸۰ کارشناسی این رشته نبود و علی رغم میل باطنی ام کارشناسی تولیدات گیلهی گرفتم و باز منتظر موندم برا ارشد و بازم مجبور شدم ارشد علف هرز گرفتم.حالا امسال دوست دارم هرجور شده دانشگاه دولتی دکتری گیاهان دارویی بگیرم تا شاید به آرزوم برسم چون بودجه دانشگاه آزاد رو هم ندارم.لطفا کمکم کنید و راهنمایی کنید که چکار کنم از کجا شروع کنم دانشگاه کجا داره؟
    خیلی خیلی تشکر میکنم که به آرزوی دیرنه ام نزدیکم میکنید

  4. پگاه کریمی

    سلام استاد.من ارشد زبان دارم دیپلمم علوم انسانیه .خیلی به رشته گیاهان دارویی علاقه دارم به نظرتون قبول میشم؟در طول دوره درس هاش آسونه؟از پسش برمیام؟ممنون از پاسختون

  5. مهمان

    سلام .خسته نباشید…ببخشید من کارشناسی مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی شبانه چمران اهواز میخونم…به نظر شما ادامه دادن دراین رشته آینده داره؟؟؟ خواهش میکنم راهنماییم کنید

  6. باران

    سلام استاد.من کارشناسی علوم کشاورزی هستم میخواستم ارشد گیاهان داروبب بخونم. میشه منابع رو معرفی کنید؟و اینکه کنکور چه زمانی هست و زمان ثبت نام کی هست؟ممنون میشم

  7. .......

    با لیسانس گیاهان دارویی تو ارشد چه رشته هایی میتونیم شرکت کنم؟؟ترم۲ این رشتم دارم دیوونه میشم??

    • سردبیر

      با سلام. در کنکور کارشناسی ارشد تمامی رشته های کشاورزی می توانید شرکت کنید.

  8. زینب حسینی

    سلام من دیپلم فرش شاخه کاردانش هستم علاقه مند به داروگیاهی میخوام دانشگاه علمی کاربردی شرکت کنم لطف کنید راهنمایی کنید

  9. مجتبی

    باسلام و خسته نباشید و ضمن تشکر به خاطر اطلاعات مفیدتون راجع به گرایش گیاهان دارویی
    خواشهشمند است رتبه و درصد های لازم برای قبولی در کنکور ارشد این گرایش در دانشگاههای مطرح کشور رو اعلام کنید.باتجدید احترام.

  10. شهرام

    باسلام.

    من کارشناسی علوم کشاورزی ام.برای قبولی در ارشد گیاهان دارویی کدوم منابع رو بیشتر بخونم تا رتبه بیارم چن به گلهای زینتی علاقه ندارم.

    ممنون میشم جواب بدین.

  11. naz

    سلام
    دانشجوی ترم ۵ مهندسی تولیدات گیاهان -(گیاهان دارویی و معطر) هستم. میخواستم بدانم که میتوانم رشته ی بیماری شناسی گیاهی برای ارشد انتخاب کنم؟

    • مدیر سایت

      با سلام
      شما باید در کنکور کارشناسی ارشد علوم باغبانی شرکت کنید و سپس در هنگام انتخاب رشته، گرایش گیاهان دارویی را انتخاب کنید.
      موفق باشید

  12. هدی

    سلام.من فارغ التحصیل باغبانی هستم.با شرط معدل امکان ورود به دوره ارشد رو داشتم اما چون علاقه مند به گرایش دارویی بودم و دانشگاه صنعتی اصفهان این گرایش رو نداره.صرف نظر کردم تا انشالا آینده با کنکور قبول بشم…
    حالا سوال من از شما اینه که تراز کدامیک از دانشگاها در این رشته بالاتره.و از لحاظ رتبه علمی و پژوهشی حرف اول رو میزنه؟

    • مدیر سایت

      با سلام
      قطعا فقط پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی را باید در نظر داشته باشید. بقیه دانشگاهها خیلی خیلی پایین تر از پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی هستند.

  13. فریبا

    بین روزانه شیراز گرایش زینتی و شبانه تهران دارویی کدوم یک رو پیشنهاد میکنید گرامی؟

  14. سارا

    سلام من گرایش دارویی دانشگاه فردوسی مشهد دوره شبانه قبول شدم. اما خیلی دوست دارم این گرایش رو در دانشگاه شهید بهشتی تهران بخونم. بنظر شما ارزش داره سال دیگه شرکت کنم؟

    • سردبیر

      با عرض سلام. دانشگاه فردوسی مشهد با وجود اساتیدی همچون دکتر عزیزی، آرویی و مقدم یکی از بهترین دانشگاه های برای تحصیل گرایش گیاهان دارویی است.

  15. sahel

    من دانشجو گیاهان دارویی هستم میخواستم بدونم ایا کنکور کاردانی به کارسناسی این رشته حذف شده یا نه.

  16. ملاحی

    با سلام
    جناب آقای عباسیان
    من مدرک کاردانی گیاهان دارویی و کارشناسی گیاهان زینتی دارم.با توجه به تجربه شما برای شرکت در آزمون ارشد انتخاب رشته زینتی بهتر است یا دارویی؟ و اینکه منابع مورد نیاز هر یک از این دو رشته برای کنکور ارشد چیست؟ همچنین اگر مقدور است لیست منابع را برای من میل کنید.
    سپاسگزارم

    • جلال عباسیان

      با سلام
      کنکور رشته مهندسی علوم باغبانی در مقطع کارشناسی ارشد یکی هست و انتخاب گرایشها بعد از اعلام رتبه و نتایج کنکور هست. لذا منابع و سوالات هم یکی هستند.
      طبیعتا پیشنهاد ما گرایش گیاهان دارویی است.
      موفق باشید

  17. زهرا

    سلام من سوم ریاضی هستم و میخواستم گیاهان دارویی رو انتخاب کنم از طریق ریاضی من یکبار از طریق تلویزیون شنیدم که میشه ولی الان اکثرا میگن فقط از طریق تجربی من چکار کنم?:(

    • مدیر سایت

      با سلام
      باید کنکور علوم تجربی شرکت کنید و رشته گیاهان دارویی رو انتخاب کنید.
      موفق باشید

  18. linda

    ﺳﻠﺎﻡ.ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ.ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ ﻣﻦ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ﺗﺮﻡ ۳ ﻛﺎﺭﺷﻨﺎﺳی رﺷﺘﻪ ی ﺗ ﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻛﻴﺎﻫﺎﻥ ﺩﺍﺭﻭﻳﻲ ﻫﺴﺘﻢ.ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻢ بﺩﻭﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﻱ ﺍﺭﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ جی ﻫﺲ? ﺩﺭﺿﻤﻦ ﻣﻦ مﻳﺘﻮﻧﻢ ﻓﻮﻕ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﺭﺷﺘﻪ ی ﺩﻳﻜﻪ ﺍﻱ ﺭﻭ ﺑﻜﻴﺮﻡ? ﻣﻤﻨﻮﻥ ﺍﺯﻟﻂﻔﺘﻮﻥ.ﺑﻪ ﻛﻤﻜﺘﻮ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻡ ﻟﻂﻔﺎ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻳﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ.

    • مدیر سایت

      با سلام
      اگر بخواهید در همین رشته ادامه بدهید ناچارا باید در رشته علوم باغبانی شرکت کنید و در هنگام انتخاب رشته، گرایش گیاهان دارویی رو انتخاب کنید.
      گرایشهای خاصب نداره و همه جا مثل هم هست فقط بعضی جاها با نام گیاهان دارویی تنها و بعضی جاها با نام فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی دانشجو می گیرند.
      اما اگر بخواهید در رشته های دیگری شرکت کنید، هر رشته ای که جزو آزمون کارشناسی ارشد وزارت علوم باشد می توانید شرکت کنید به شرط اینکه توانایی قبول شدن را داشته باشید. خواه رشته علوم انسانی مثل علوم سیاسی باشد و خواه فنی و مهندسی مثل مهندسی معدنو مکانیک و برق و کامپیوتر!
      موفق باشید

  19. پویا

    به نظر من این رشته اصلا بازار کار ندارد و من بدبخت شدم این رشته را انتخاب کردم

  20. خلیلی دارینی

    دکتر عباسیان خیلی ممنون

  21. tahmoures

    واقعا مطلب مفیدی بود اگر چه شاید به مزاج بعضی از متخصصین خوش نیاد ولی به هر حال معرفی این رشته لازم بود، ممنون

    • جلال عباسیان

      از لطف شما ممنون. لطفا لینک این مطلب را برای هرکسی از دست اندرکاران رشته گیاهان دارویی که می شناسید بفرستید تا شاید جایگاه واقعی هر نوع تخصص را این رشته را بدانند.

  22. داننده

    منم با gaderموافقم
    دست شما درد نکنه

  23. gader

    عالی بود

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.