×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : چهارشنبه, ۸ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 3 خبر
سهم ناچیز ایران از تجارت جهانی گیاهان دارویی

طی یک دوره طولانی چند هزار ساله بشر یاد گرفت که چگونه از گیاهان جهت رفع بیماری ها استفاده کند. خدمات علما ودانشمندان مسلمانی نظیر جابر ابن حیان،زکریای رازی،ابونصر فارابی،ابوعلی سینا،وامثالهم که سرآمد علوم شیمی، پزشکی و دارو سازی عصر خود بوده اند به اندازه ای است که هنوز جوامع انسانی از پرتو آنها در زمینه های مذکور استفاده می کنند.شاید اولین داروخانه گیاهی در قرن سوم هجری در بغداد شکل گرفت.
به دلیل اینکه تا آن زمان دانش بشری فاقد معیارها و استاندارد های لازم جهت تشخیص درست گونه های گیاهی بود، گونه ها  و گیاهان متعددی با یک عنوان ولی با خواص متفاوت به مردم ارائه می شد. تا اینکه کتاب های متعددی به عنوان دستورالعمل داروسازی با گیاهان دارویی تدوین شد . بعد ها مواد موثره موجود در گیاهان دارویی جایگزین مواد خام گیاهی گردید وبه تدریج باب شیمی گیاهی گشوده شد تا اینکه امروزه تعداد زیادی از دارو های مدرن از منابع گیاهی استخراج می شوند.
به تدریج که بردانش بشری افزوده شد قادر به فرموله کردن و ساخت ترکیبات شیمیایی مصنوعی مشابه مواد موثره موجود گیاهان دارویی گردید. ابتدا به نظر می رسید که بشر دیگر جهت درمان درد هایش به گیاهان متکی نخواهد بود ولی هر روز با کشف مواد موثره موجود در گیاهان دارویی، مواد شیمیایی مشابه آنها سنتز می شود .بشر به تدریج با عوارض جانبی ناشی از مصرف بعضی از دارو های شیمیایی، مجدداً به استفاده از مواد طبیعی موجود در گیاهان رجعت نمود. به طوری که در بعضی از کشور های پیشرفته پیش از ۹۰% از دارو های مصرفی داخلیشان منشا گیاهی دارد. بدیهی است که این رجعت یه گیاهان دارویی واستفاده از آنها باید به طریق اولی در کشور های در حال توسعه مورد توجه قرار گیرد ،چراکه مصرف دارو های مصنوعی علاوه بر مشکلات ناشی از عوارض جانبی مشکل وابستگی به قدرت های سلطه گرا را نیز در پی دارد.


کشت گیاهان دارویی

نیاز صنعت داروسازی به مواد موثره گیاهی به حدی زیاد است که امکان تامین از طبیعت غیر ممکن است. بنابراین بسیاری از این گیاهان باید در مزارع بزرگ کشت شوند.
در این جا یک رشته عوامل اساسی باید در نظر گرفته شود تا کیفیت ومیزان مواد موثره خو را حفظ کند.
مهم ترین عوامل عبارتند از:خاک،آب و هوا در نظر داشتن کشت قبلی،حاصلخیزی-آماده کردن زمین و بذرپاشی –مراقبت های زمان برداشت -انتخاب بهترین گزینه – به کار بردن دقت کافی در انتخاب بذر- مطالع وانتخاب ماشین آلات لازم برای کشت وبرداشت – طرز صحیح خشک کردن آن ها

طرز تکثیر گیاهان دارویی

گیاهان دارویی یا از طریق جنسی یا غیر جنسی تکثیر می شوند. کشت این گیاهان  اقتصادی  است.  در تکثیر از روش  جنسی از بذر استفاده می شود که باید بذر های مناسب از انواع انتخاب شده (به دلیل بازده بالا و میانگین بالای مواد موثره آنها ) کشت شوند.
تکثیر گیاهان دارویی از روش غیر جنسی گیاهان اغلب قلمه، ریزوم و پاجوش است.
در مبا

 

رزه با گیاهان هرز، بیماری و انگل ها باید تا حد ممکن از به کار بردن مواد شیمیایی خودداری گردد، چرا که باقی مانده این مواد ممکن است برای بدن مضر باشد.

 آماده سازی گیاهان دارویی
مواد موجود در گیاهان باید به تناسب طبیعت خاص گیاه مورد نظر و کاربرد درمانی آنها با انجام یک رشته اعمال شیمیایی یا مکانیکی عمل آورده شوند. روش های آماده کردن گیاه پس از جمع آوری و در هنگام آماده کردن آن،با دستورات دقیق مشخص شده اند ،دستوراتی که بر اثر تجربیات طولانی و اندازه گیری های مقدار مواد موثره گیاهان به دست آمده اند.این دستورات شامل برداشت یا جمع آوری، خشک کردن، پوست کندن، خرد کردن، حذف برخی قسمت ها، آسیا کردن، الک کردن، کوبیدن، بودادن و حتی طرز تخمیر گیاهان است. هر کدام از این اعمال برای حفظ و ثابت نگاهداشتن مواد موثره موجود در نوعی گیاه است.

گیاه درمانی

گیاه درمانی مجموعه ای از مراقبت های درمانی است که مستقیماً از دارو های گیاهی سود می جوید . دارو های گیاهی ممکن است به ساده ترین شکل یا به شکل فر آوری شده مورد استفاده قرار گیرند.
گیاهان دارو

یی در ایران 

گیاهان دارویی در طول تاریخ همیشه با انسان قرابت داشته و آثار دارویی و موارد استفاده آن بر هیچ کس پوشیده نیست. اگر چه علاقه و توجه به این گیاهان مفید در سالهای گذشته ناچیز بوده ولی خوشبختانه اخیرا مورد عنایت و توجه بیشتری قرار گرفته است. گیاهان دارویی یکی از منابع غنی کشور بوده که امکان صادرات آن نیز وجود دارد چون گیاهان دارویی جایگاه بسیار بزرگی در بازارهای جهانی دارد. ایران از لحاظ آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و زمینه رشد گیاهان دارویی یکی از بهترین مناطق جهان محسوب می شود . ایران ۱۱ نوع اقلیم از ۱۳ نوع اقلیم شناخته شده جهان را دارد که در واقع ایران کلکسیونی از آب و هوا است و حدود ۱۰ هزار نوع گیاه در ایران وجود دارد که حدود ۶۰۰ گونه آن دارویی است. دانشمندان ایرانی مانند ابوریحان، ابن سینا، رازی و دیگران کتابهای مفصلی درباره گیاهان دارویی نوشته اند که مورد توجه جهانیان نیز بوده است ولی در کشور ما به دلیل این که در سیستم آموزش پزشکی بیشتر به داروهای شیمیایی توجه می شود  پزشکان با داروهای گیاهی آشنایی کامل ندارند و علی رغم اینکه حدود ۱۰۰ قلم داروی گیاهی در کشور داریم متأسفانه تعداد محدودی در لیست تعرفه های بیمه است ولی اخیراً  اقداماتی صورت گرفته که داروهای گیاهی بیشتری در لیست تعرفه بیمه قرار گیرد و در سیستم آموزشی پزشکی هم اخیرا توجه خاصی شده است.
امروزه خیلی از فعالان کشاورزی به کاشت گیاهان دارویی روی آورده اند تا از طریق این گیاهان با ارزش و سودمند به جایگاه خاصی از نظر اقتصادی دست یابند.
در کشور گیاهان دارویی فراوانی وجود دارد که تعدادی به صورت خودرو رویش دارد و تعدادی هم به صورت زراعت درآمده است و تعدادی از گیاهان دارویی از رویش گاههای طبیعی برداشت می شود و باید سعی شود به طبیعت آسیب جدی وارد نگردد.

نقش گیاهان دارویی درآبخیزداری

روش غیر مستقیم در آبخیزداری  عملیاتی است که در آن پوشش گیاهی زمین حفظ و تقویت شده (عملیات بیولوژیک) و موجب تثبیت خاک های زراعی و مرتعی شود،قسمتی از روش های غیر مستقیم عبارتست از حفظ و کاشت گیاهان مناسب مثمر و غیر مثمر در مراتع و دیم زارها ، جلوگیری و از قطع درختان و بوته ها ، عدم تبدیل مراتع به دیمزارهای کم محصول ، استفاده از کودهای حیوانی و شیمیایی برای تقویت خاک و سایر موارد است . نتیجه انجام عملیات آبخیزداری ، حفظ و ایجاد رطوبت در خاک ، تقویت پوشش گیاهی و از همه مهمتر ، کنترل رسوبات رودخانه ها و بالا رفتن عمر مفید سدهای بزرگ که با هزینه های بسیار بالا احداث گردیده اند ، است .با توجه به پتانسیل موجود در حوضه های آبخیز محافظت ،کشت و توسعه گیاهان دارویی از جمله این اقدامات محسوب می شود که تاثیر قابل توجهی در وضعیت معیشتی ساکنین حوضه آبخیز دارد.به طور مثال گیاه گل گاوزبان ایرانی یکی از گیاهان دارویی است که کشت و برداشت آن در مناطق شمالی کشور  متداول است که سطح زیر کشت آن حدود ۴۰۰ هکتار است که درآمد قابل توجهی از محل کاشت و برداشت عاید زارعین می شود. با عنایت به این که بیشتر اراضی کوهستانی دارای شیب بالای ۲۰ درصد است مناسب برای زراعت های یک ساله نیست و برای کشت گیاه دارویی گل گاو زبان مناسب تر است چون گل گاوزبان گیاه چند ساله است یعنی یک سال کاشته می شود و سالهای متمادی برداشت می شود و هر ساله نیاز به شخم و کاشت مجدد ندارد و در حفظ و نگهداری خاک نقش به سزایی دارد و با کاشت گل گاوزبان اهداف آبخیزداری که همان حفظ خاک است تأمین می شود و جلوی فرسایش خاک را می گیرد که خود

 

جای توجه است. از این گیاه به عنوان مسکنی آرامش بخش، تقویت کننده قلب و اعصاب و تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می شود که علاوه بر بازار فروش داخلی در کشورهای خارجی حاشیه خلیج فارس بازار خوبی دارد. همچنین استفاده از گیاهان دارویی چندساله مانند زوفا، اسطوخودوس و آویشن می توانند در کنترل فرسایش بسیار مؤثر باشند.بومادران استاندارد تحمل نسبتاً خوبی در مقابل چرای احشام دارد. کاشت گیاهانی مانند سنا، اکاسیا و اکالیپتوس در مجاورت کویر، موانع مناسبی در جلوگیری از پیشروی کویر هستند. خارشتر، کور و هندوانه ابوجهل با شیبهای تند بسیار سازگارند، بنابراین کشت آنها در زمینهای شیب دار می تواند عامل مهمی در حفظ خاک باشد. گیاهان دارویی نظیر اکالیپتوس جهت احداث بادشکن و جلوگیری از فرسایش بادی بسیار مؤثر هستند. بنابراین گیاهان دارویی در ارائه خدمات بوم شناختی نیز بسیار توانمند هستند.
با برنامه های ترویجی، آموزشی و اهرمهای حمایتی  بسیاری از اراضی کوهستانی و مناطق مستعد را می توان به کاشت انواع گیاهان دارویی  از قبیل گل گاوزبان – کدوی تخم کاغذی – مارچوبه – بابونه – رزماری و دهها گیاه دارویی دیگر که درآمدی به مراتب بیشتر اززراعت های متداول منطقه دارد،اختصاص داد.
گیاهان دارویی در فضای سبز شهری
گرچه اهمیت گیاهان داروئی در بخش پزشکی و داروسازی بر همگان واضح و مشخص ولی استفاده از این گیاه به عنوان گیاهان جدید در فضای سبز دیر زمانی که اهمیت یافته است ، اکثر گیاهان مورد نظر جهت کشت در فضای سبز گیاهان همیشه سبز هستند که ظاهر سبز آنها در تمام فصول سال جلوه می نماید. برخی از آنها را می توان به طور ترکیبی با سایر گیاهان استفاده نمود و پاره ای از آنها حتی می توانند جایگزین گیاهان پوششی چون چمن گردند.از فواید عمومی کاربرد گیاهان داروئی (غیر آلرژیک )در فضای سبز ش

 

هری میتوان به نکات فنی زیر اشاره نمود:
۱٫  ایجاد تنوع گونه های گیاهی در فضای سبز شهری.
۲٫  با انتخاب گونه همیشه سبز بخصوص در مناطق خشک ، طبیعت سبز متنوع برای  همه فصول در اختیار شهروندان و همگان قرار میدهد.
۳٫  قدرت زیاد  تطابق و سازگاری آنها با انواع پوشش های خاک اعم از رسی تا شنی، خاک های غنی، فقیر و سنگلاخی…..
۴٫  با استفاده از گیاهان داروئی در زمین های پرشیب شهری  و حتی جهت آبخیزداری ومحافظت خاک که کمک مؤثری به جلوگیری از فرسایش خاک می نماید.
۵٫  ایجاد چشم انداز زیبا ( land scape  ) در فضای شهری است.

پیشنهادات در توسعه گیاهان دارویی

به گفته اغلب کارشناسان با وجود ظرفیت های فراوان در زمینه گیاهان دارویی،سهم ایران از تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری گیاهان دارویی در جهان تنها ۶۰ میلیون دلار است.
ایران با داشتن ۱۰ هزار گونه از نظر تنوع گیاهی در دنیا برتری دارد که این رقم معادل کل گونه گیاهی منطقه اروپا است.
در حال حاضر ۲ هزار گونه گیاهان دارویی در کشور معرفی شده و مواد موثره ۴۰۰ گونه آن استخراج شده است. سهم کشور ما در فرآوری، تولید و تجارت این محصول چشم گیر نیست به همین منظور برای پیشرفت در این موضوع توجه به منابع طبیعی، حفظ پوشش گیاهی، جلوگیری از چرای بی رویه عرصه های منابع طبیعی و بهره برداری اصولی از گیاهان دارویی و صنعتی ضروری به نظر می رسد، همچنین در بخش کشاورزی توجه خاص به کاشت گیاهان دارویی و تربیت نیروهای متخصص این رشته در سطح ملی،تدوین یک برنامه مدون ملی، عدم ترویج موادخام، کسب تکنولوژی لازم جهت فرآوری گیاهان و بسته بندی مناسب و توجه لازم به صادر کنندگان موضوعی در خور توجه است.
به طوری که در مجموع می شود گفت که گیاهان دارویی کشور از نظر اقتصادی می توانند برای کشور تحول ایجاد کنند و لازم و ضروری است که در این مورد یک برنامه ریزی جامع صورت گیرد.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.