گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گیاهی و به طور کلی فرآوردههای طبیعی به ویژه در طی سالهای اخیر روبه افزایش بوده و مهمترین علل آن، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی و ایجاد آلودگیهای زیست محیطی که کره زمین را تهدید میکند از یک طرف و از سوی دیگر گیاهان دارویی جزء ذخایر و منابع طبیعی هستند و بسیاری از کشورها کم یا زیاد از یک چنین منبعی برخوردارندکه نوع،تعداد و تنوع گونه های گیاهی بر اساس شرایط و موقعیت جغرافیایی هر منطقه متفاوت است.

از دیگر عوامل مؤثر در استفاده روزافزون مردم ازگیاهان داروئی وتمایل شرکت های تولیدکننده مواد داروئی به داروها وترکیبات با منشاء گیاهی می توان به دلایل زیراشاره کرد :

  ۱-   تهیه برخی ازموادموثره بطورمصنوعی امکان پذیرنیست وتنهابصورت طبیعی ازگیاهان قابل استخراج هستند. 

 ۲-   مواد داروئی مصنوعی(شیمیائی) هرچندبطورسریع اثرمی بخشندودارای یک تاثیرمشخص می باشند ولی دراکثر موارد عوارض جانبی نامطلوب روی بدن انسان بجا می گذارند درحالیکه مواد گیاهی تاثیرمفید و اثرات جانبی خوبی روی سلامت بدن دارند. 

 ۳-   برخی ازعطر و اسانس های مورد استفاده درصنایع آرایشی- بهداشتی- مواد شیمیائی خانگی (شامپو، صابون ، خوشبوکننده های هوا و…) بدون وجود مواد مذکورساخت آنها امکان پذیرنمی باشد.

۴-   درصنایع کنسروسازی وشیرینی سازی و…درسطح دقیق وحساب شده برای بهترشدن طعم ورنگ وبوی محصول ازمواد موثره استفاده می شود.مواد موثره گیاهان ادویه ای مانند زیره سبز، ترخون وگشنیزعلاوه برطعم ومزه موادغذائی که بهترمی کنند اشتهاآور نیزهست وسبب هضم مواد غذائی وسلامت کاردستگاه گوارش می گردد.

کشور ما به علت تنوع اقلیمی و ویژگیهای خاص ژئومرفولوژیک مناطق مختلف، دارای توانمندی ها و پتانسیل های فروانی است که باید شناسایی شوند و زمینه های مناسب بهره برداری از آنها فراهم آید .علیرغم آنکه این سرزمین زرخیز یکی از گنجینه های بزرگ گیاهان دارویی و معطر دنیا محسوب می شود، سهم کشور ما در فرآوری ، تولید و تجارت جهانی این محصولات ناچیز می باشد.

  متأسفانه سودآوریهای کلان اقتصادی و توجه روز افزون به تجارت جهانی گیاهان دارویی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه ساخته است. چرا که بخش عظیمی از تجارت، مربوط به گونه های گیاهی دارویی است که از طبیعت جمع آوری شده و بعضا با شیوه های نادرست، نه تنها به انقراض نسل گونه ها می انجامد بلکه تنوع زیستی منطقه و جهان را نیز با خطرنابودی مواجه می سازد.استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه تر وساده تر از صنایع دارویی شیمیایی است،می تواند ضمن تأمین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادیر متنابهی ارز جلوگیری نموده و مانع گسترش وابستگی به بیگانگان شود.

استاندارد نبودن و عدم کنترل کیفی و کمی داروهای گیاهی، ضعف در فنآوری و تهیه داروهای گیاهی بدلیل عدم آگاهی زارعان از اصول صحیح کشت وبهره‌برداری، خشک کردن، سیستم بسته‌بندی و انبارداری ، ضعف دراطلاع رسانی و نبود صنایع تبدیلی در مناطق مختلف رویش گیاهان ، بهای اندک مدیریت کلان بخش کشاورزی به کشت و اهلی سازی گیاهان دارویی و در بخش منابع طبیعی (انهدام پوشش گیاهی ، فرسایش خاک، هدر رفت منابع آب، بهره برداری بی رویه گیاهان دارویی – صنعتی و …) اهم این مشکلات ریشه درعدم وجود برنامه جامع و ملی دارد که به تبع مدیران کشور با این مساله به صورت استراتژیک برخورد نمی کنند. اما علاوه بر موارد ذکر شده شاید بتوان گفت مهمترین علت آن عدم وجود متخصصین گیاهان دارویی در کشور و در نتیجه عدم اطلاع و شناسایی این گیاهان سحرآمیز بوده است .  

بنا بر این با اتخاذ سیاستها و راهکارهای مناسب و مبتنی بر یک شناخت واقع گرایانه از وضعیت موجود این منابع و کاربرد روشهای علمی و صحیح در تمام ابعاد اعم از کاشت، داشت، برداشت و بهره برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبیعت و چه به صورت کشت مکانیزه، میتوان به درکی واقعی و اصولی در خصوص نقش و بازدهی گیاهان دارویی در جوامع رو به رشدی همچون ایران رسید و علاوه بر حفظ و حراست ازاین سرمایه های ملی به شکوفایی و توسعه پایدار جامعه نیز دست یازید.

پایگاه اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد