همیشه بهار

تیره کاسنی

Calendula officinalis L

Pot marigold – Marygold

نام های عربی: قوقحان – اقحوان اصغر – قرقهان زبید

شرح گیاه

گیاهی علفی، یکساله دارای ساقه ای به طول ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر است ، برگهایی ساده بیضوی ، دراز ،پوشیده از کرک ، با کناره های موجدار و به رنگ سبز، مایل به قهوه ای روشن دارد، روی ساقه منشعب آن کاپیتولهای درشت و زیبا ظاهر می گردد که به تناسب گرما و رطوبت محیط زندگی ، به طور منظم صبح ها در فاصله ساعت ۹ تا ۱۰ شکفته و سپس در بعد از ظهرها بین ساعات ۴ تا ۵ جمع می گردد. کاپیتولهای آن دارای دو نوع گل یکی لوله ای و دیگر زبانه ای به رنگ زرد مایل به نارنجی و واقع در حاشیه نهنج است.میوه فندقه و قهوه ای رنگ و سطح آن نا صاف می باشد. تذکر : گیاه Calendula arvensis L. ظاهری شبیه C. officinalis دارد و به حالت وحشی در نواحی مختلف کشور پراکنده است.

نیاز اکولوژیکی

از آنجائیکه منشأ این گیاه نواحی گرم مدیترانه است، در طول رویش به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد. همیشه بهار قادر است بخوبی خشکی را تحمل نماید. بذور در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد پس از ۴ تا ۵ روز جوانه می زنند. کشت این گیاه در مناطقی که میانگین درجه حرارت در ماه خرداد ۱۷ تا ۱۸ درجه سانتی گراد و در ماههای تیر و مرداد ۱۹ تا ۲۰ درجه سانتی گراد باشد موفقیت آمیز خواهد بود. همیشه بهار درجه حرارتهای پائین را بخوبی تحمل می کند حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارتهای زیر صفر است. بافت خاکهایی که در آن همیشه بهار کشت می شود باید طوری باشد که عمل تهویه به سهولت انجام گیرد (خاکهای سنگی رسی مناسب نیست) سطح زمین باید صاف باشد زیرا پستی و بلندی سبب آب ایستایی شده که برای رویش گیاه خطرناک است. رطوبت زیاد برای همیشه بهار مضر است. PH مناسب خاک برای همیشه بهار بین ۵/۴ تا ۲/۸ می باشد.

آماده سازی خاک

در فصل پائیز زمین را شخم زده پس از افزودن ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک با دیسک به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری به زمین فرو می کنند و اواخر زمستان زمین را تسطیح می نمایند بطوریکه زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد تا سبب آب ایستایی (غرقابی) نشود. زمینهایی که همیشه بهار در آنها کشت می شود نباید مواد آلی فراوان داشته باشند از اینرو اضافه کردن کودهای حیوانی به خاک باید با دقت انجام گیرد. ازت زیاد برای همیشه بهار مناسب نیست زیرا سبب تحریک رشد رویشی و کاهش رشد زایشی آن و در نتیجه کاهش تعداد گلها می شود.

تاریخ و فواصل کاشت

تناوب کشت برای این گیاه مهم نیست. پس از برداشت همیشه بهار می توان هر نوع گیاهی کشت نمود. همیشه بهار را نمی بایستی بافاصله زمانی کمتر از دو سال در همان زمین کاشت.اواخر زمستان (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کاشت همیشه بهار است.بذور در ردیفهایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر کشت می شوند عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید ۲ تا ۳ سانتی متر باشد.

کاشت

کاشت و تکثیر همیشه بهار توسط بذر صورت می گیرد. گیاهان در زمان مناسب در ردیفهایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر کشت می شوند.عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید ۲ تا ۳ سانتی متر باشد.برای هر هکتار زمین به ۶ تا ۸ کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز می باشد.جهت تسریع و هماهنگی در رویش بذر، آبیاری زمین پس از کاشت ضرورت دارد.

داشت

پس از رویش زمانی که گیاهان ۳ تا ۵ برگی شدند چنانچه در طول ردیفها تراکم زیادی داشته باشند باید آنها را طوری تنک کرد که فاصله دو بوته از هم به ۵ تا ۸ سانتی متر برسد. چون دوره رویشی همیشه بهار طولانی است (از فروردین تا قبل از سرد شدن هوا) باید علفهای هرز را در طول رویش گیاهان ۱ تا ۲ بار وجین کرد. برای مبارزه با علفهای هرز همچنین می توان از علف کشهای مناسب استفاده نمود. قبل از کاشت بذر می توان از علف کش مالوران به مقدار ۳ کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده نمود. در مرحله ساقه دهی نیز می توان از علف کش دوآل به مقدار ۳ کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. اوایل تابستان (تیر – مرداد) چنانچه برگهای قسمتهای پائینی گیاه زرد و گلهای کوچکی نیز تشکیل شدند، گیاهان را باید از فاصله ۱۵ سانتی متری برید. سپس همزمان با آبیاری ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه نمود.برگردان کردن خاک بین ردیفها سبب تسریع در رشد گیاهان می شود.در این حالت گل دهی پس از ۲ تا ۳ هفته شروع می شود و تا قبل از سرما ادامه می یابد. ممکن است گیاه از اوایل تابستان توسط برخی عوامل بیماریزای قارچی نظیر سفیدک (Sphaerotheca fulignea) آلوده شوند که از قارچ کش سولفوره علیه آن استفاده می شود. از آفات مهم دیگر،قارچ لکه برگی و شب پره برگ خوار می باشد.

برداشت

گیاهان بسرعت رشد می کنند و گلها غالباً از اواخر بهار (اوایل خرداد) باز شده و قابل برداشت می شوند. پس از چیدن گلها، همواره گلهای جدیدی بوجود می آیند بطوریکه برداشت گلها را می توان تا قبل از بروز سرما همچنان ادامه داد. برای تسریع در کار بهتر است گلها به همراه کاسبرگها برداشت شوند.آنگاه کاسبرگها را از گلها جدا نمود. البته می توان گلها و کاسبرگها را با هم خشک کرد. برای اینکه گلبرگها رنگ خود را از دست ندهند و از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند گلها را باید بسرعت خشک کرد. اگر مقدار گلها کم باشد می توان آنها را در سایه و در سطح زمین با ضخامت کم پخش کرد ولی چنانچه مقدار آنها زیاد باشد باید از خشک کن های الکتریکی با دمای ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتی گراد استفاده کرد. مقدار محصول گل خشک شده به همراه کاسبرگها ۱ تا ۲ تن در هکتار و بدون کاسبرگ ۳۵۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار خواهد بود.نسبت گل تازه(به همراه کاسبرگ) به گل خشک ۵ به ۱ و نسبت گل تازه(بدون کاسبرگ)به گل خشک ۶ به ۱ می باشد.

دامنه انتشار

غرب ایران، هرزویل و مناطق دیگر نوع C.arvensis در مسجد سلیمان و جنوب غربی ایران می روید.

منبع: دانشنامه رشد