×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر

f4657_valerianaofficinal.jpgمقدمه و تاریخچه :

سنبل الطیب یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی با نام علمی Valeriana officinalis  در ایران و جهان است که از آن برای مصارف گوناگون دارویی، غذایی و بهداشتی استفاده می شود. والرین (valerian)، از کلمه لاتین «والار»، به معنی سلامتی و سالم بودن مشتق می شود که نشان دهنده خواص شفابخشی گیاه سنبل الطیب است.

حکما از ریشه سنبل الطیب در زمان رومیها جهت بیماریهای عصبی، اضطراب و رفع خستگی استفاده میکردند. امپراطور روم در سال ۲۵۳ تا ۲۶۰ بعد از میلاد اولین بار از آن استفاده دارویی کرد. ریشه کاربرد درمانی آن در آلمان و ایالات متحده از پزشکی یونان باستان که در اصل توسط بقراط حکیم و بعداً توسط دیوسکورید (قرن اول تاریخ عمومی)، پایه گذاری شد، می باشد. گالن آن را برای بی خوابی تجویز کرد. دیوسکورید و گالن آن را به نام داروی «PHU» نامیدند که نشانگر بیان بیزاری از بوی رنجاننده آن که جاذب گربه (علف گربه) هم است، می باشد. ویژگیهای آرام بخشی سنبل الطیب در حدود حدقل ۲۰۰۰ سال پیش شناسایی شد.

سنبل الطیب در قدیم نه تنها به عنوان دارو بلکه به عنوان ادویه و عطر استفاده شده است.

گیاهی علفی (بندرت بصورت بوته های کم وبیش چوبی) و غالبا دارای ساقه های منشعب، برگهای متقابل و یا منقسم به قطعات برگچه مانند، دارای استیپول (گوشوارک)، گلهای صورتی کم رنگ یا سفید که دارای ۳ پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه ای است. گلی و یا مایل به زرد که معمولا بصورت گرزنهای دو سویه مجتمع می باشند. کاسه بسیار کوچک و جام گل غالبا قیفی شکل است.

در اواخر خرداد تا اوایل مرداد به صورت گل آذین دیهیم سه شاخه با ظاهری چترمانند بر روی ساقه ظاهر می شوند که در نهایت ۱۰ الی ۲۰ روز پس از تلقیح به تدریج میوه های فندقه تخم مرغی شکل و قهوه ای میرسند. ریزوم آن پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها انشعابات منتهی به جوانه خارج می گردد و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه کمک فراوان می کنند. بوی مطبوع ریزوم گیاه چون گربه را به سمت خود جلب می کند بطوریکه جانور در اطراف آن به جست و خیز می پردازد از این جهت این گیاه را علف گربه نیز می نامند.

جنس مهم آن ( valeriana) با بیش از ۲۰۰ گونه است که در ایران ۶ گونه مختلف از این جنس وجود دارد که در نواحی رشته کوههای البرز، و نواحی شمالی و شمال غربی ایران یافت می شود.

 

نیاز های اکولوژیکی سنبل الطیب:

منشاء سنبل الطیب نواحی معتدل اروپا و آسیا (بین عرض های جغراٿیایی ۴۱ و ۷۰ درجه) است.

پراکندگی این گیاه معمولا از ارتفاع ۱۰۰۰ متری بالاتر نمی رود.

در طول رویش سنبل الطیب نیاز به آب و هوای معتدل و نسبتا سرد دارد، بارندگی سالیانه برای این گیاه بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیمترایده آل می باشد، بذرها بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد جوانه میزند، در ضمن رطوبت و نور کافی باید برای جوانه

زنی بذور مهیا باشد تا فعل و انفعالات در بذر با دریافت آب و جذب نور کافی صورت گیرد تا بذور از پوسته بذر خارج شوند.

لازم بذکر است که طی آزمایش های انجام شده بر روی جوانه زنی بذور سنبل الطیب مشاهده شده که تاریکی مانع جوانه زنی بذور این گیاه می شود. پس می توان نتیجه گرفت که بذور برای جوانه زنی روز بلند می باشند.

شدت نور مطلوب که در آن فتوسنتز گیاه به طور کامل انجام می شود، حدود ۴۰۰۰۰ لوکس در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد می باشد البته نور شدید باعث کاهش محصول می گردد به طوری که در مناطقی که شدت نور بالا است با سایه دهی به گیاه باعث افزایش محصول می شوند. اکثر فتوسنتز در سنبل الطیب در دمای ۱۷٫۷ درجه سانتی گراد انجام می شود. افزایش دما تا ۲۵ درجه سانتی گراد باعث تعویق گلدهی می شوند، همچنین دما بر روی رشد ریشه به شدت تأثیر گذار است به طوری که وزن ریشه ها در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد کاهش می یابد. بهترین دما برای رشد ریشه ها ۲۰ درجه سانتی گراد است که در این دما سایر اندامهای سنبل الطیب بهترین رشد را دارند.

افزایش میزان رطوبت در خاک باعث افزایش ریشه می شود و در بررسی های انجام گرفته رطوبت ۸۰-۹۰ درصد ظرفیت زراعی بهترین نتیجه را داشته است آب ایستائی برای سنبل الطیب مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود.

 5982688322254789.jpg

خاک مورد نیاز برای رشد مطلوب سنبل الطیب:

خاک های سنگین، سخت و فشرده با رطوبت خیلی زیاد و یا بسیار خشک برای کشت این گیاه مناسب نمی باشند، زیرا در خاک های خیلی مرطوب و سنگین ریزوم ها نمی توانند به قدر کافی رشد کنند و به جای ریشه های قوی و ضخیم، ریشه های نازک، فراوان رشد می کنند که بیش تر آنها هنگام شستن و خشک کردن از بین می روند. خاک مناسب برای کشت سنبل الطیب باید سرشار از مواد غذایی، بافت لوم یا لوم شنی با مقادیر متوسط هوموس و PH 6-6.5 باشد. همچنین لازم است رطوبت همراه با تهویه باشد. ضخامت زیاد سطح الارض سبب گسترش و توسعه ریشه و نیز سبب افزایش عملکرد آن می شود.

 

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز:

سنبل الطیب در طول رویش به مقادیر متوسطی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. بنا به نظر محققان مواد و عناصر غذایی فراوان و همچنین تهی بودن خاک از این مواد سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود. تناسب صحیح بین ازت و فسفر نه تنها سبب افزایش عملکرد ریشه می شود بلکه تأثیر مطلوبی بر رویش گیاه خواهد داشت. به طوری که نقصان این دو عنصر و سایر مواد غذایی دیگر سبب نازک شدن ریشه ها می شود، ولی پتاسیم تأثیر چندانی بر عملکرد ریشه و رویش گیاه ندارد. افزودن ۱۰۰-۱۲۰ کیلوگرم در هکتار فسفر و ۱۰۰-۱۲۰ کیلوگرم در هکتار پتاس در حین آماده سازی خاک و قبل از کشت در افزایش عملکرد ریشه موثر می باشد. همچنین ازت که تأثیر زیادی در افزایش عملکرد دارد به مقدار ۱۰۰-۱۵۰ کیلوگرم به صورت سرک در بهار در دو مرحله یکی در مرحله اولیه رویش و دیگری در مرحله به ساقه رفتن توصیه می شود. کود حیوانی به طور کامل پوسیده باعث افزایش عملکرد ریشه می شود که آن را باید در پائیز هنگام آماده سازی خاک به مقدار ۱۵-۲۰ تن در هکتار به زمین اضافه کرد. در ضمن اگر خاک اسیدی باشد افزایش آهک نیز مهم است.

لازم بذکر است که با افزایش غلظت شوری طول ساقه و ریشه سنبل الطیب کاهش می یابد، همچنین درصد جوانه زنی بذور با افزایش تنش شوری در سنبل الطیب با کاهش روبرو است. زیرا محیط شور دارای مقدار زیادی از یون های مضر می باشد که یا خود آنها مضرند یا باعث اختلال در متابولیسم عناصر غذایی دیگر می شوند. بطور مثال رقابت با با سبب اختلال در جذب عناصر غذایی گیاه می شوند.

 

زمان و فواصل کاشت:

بهترین تاریخ کاشت زمانی است که گیاه مورد نظر بتواند دوره رشد خود را بدون هیچ گونه تنشی به اتمام برساند وتراکم بوته به عنوان یکی از فاکتور های زراعی بسیار موثر در تعیین عملکرد و تابعی از تاریخ کاشت است. چونبا تاخیر در کشت گیاه دوره رشد و عملکرد آن کاهش می یابد.

تاریخ کشت گیاه به شرایط آب و هوائی محل رویش بستگی دارد. مطالعات نشان داد زمان مناسب برای کشت مستقیم اوایل بهار است یعنی زمانی که رطوبت و بارندگی بالا است در اینصورت بذرها مستقیماً در زمین اصلی و در ردیفهای به فاصله ۴۰ سانتی متر کشت می شود. مقدار بذر لازم در هر هکتار، در اراضی به طور کامل ۳ کیلوگرم می باشد که می توان با استفاده از ردیف کار در فواصل بین ردیفهای ۵۰ سانتی متر و فواصل بین بوتهای در هر ردیف ۳۵ سانتی متر کشت کرد.

برای کشت غیر مستقیم اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) زمان مناسبی می باشد. در کشت غیر مستقیم بذرها در ردیفهایی به فاصله ۱۵ الی ۲۰ سانتی متر در خزانه کشت می شوند؛ و روی آنها را باید با خاک برگ به ضخامت ۱/۰ سانتی متر پوشاند. در این روش ۵۰۰-۷۰۰ گرو بذر نیاز است. به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی زده می شود. نشاءهای سنبل الطیب را درمرحله ۴ الی ۶ برگی پس از ۲ الی ۲٫۵ ماه هنگامی که ارتفاع نشاء ها به ۱۵ الی ۱۷ سانتی متر رسید (اواخر شهریور – مهر) آنها را باید به زمین اصلی در ردیفهایی به فاصله ۴۰ ×۴۰ سانتی متر ( ۶٫۲۵ بوته در تراکم) و فاصله دو بوته در هر متر طولی ۲۰ الی ۲۵ سانتی متر منتقل نمود. در اوایل بهار نیز می توان نشاء ها را به زمین اصلی منتقل کرد. فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی سنبل الطیب است. چنانچه انتقال نشاء ها با ماشین انجام گیرد فاصله ردیف ها نباید از ۵۰ سانتی متر کمتر باشد.

لازم بذکر است که در تراکم بالاتر از حد مطلوب، هزینه بذر مصرفی افزایش میابد ودر تراکم کمتر افزایش هجوم علف های هرز از عوامل عمده کاهش عملکرد محسوب می شود.

 

 

آماده سازی زمین:

آماده سازی خاک به زمان و روش کاشت سنبل الطیب بستگی دارد. اگر کشت در پائیز و بعد از برداشت زود هنگام گیاهان وجینی باشد، یک شخم متوسط یا سطحی لازم است. جهت کشت بهاره لازم است در پائیز سال قبل زمین شخم زده شود و در بهار فقط دیسک مناسبی جهت شکستن کلوخ ها زده شود. در دوره رویش، به طور معمول یک تا دو شخم سطحی برای نرم کردن خاک بین ردیف ها، قبل از این که ردیف ها به وسیله شاخ و برگ مسدود شوند لازم می باشد.

لازم بذکر است که اگر علف های هرز زیاد باشند بستر سازی کشت باید زودتر انجام گیرد تا بدنبال آن جوانه زنی بذور علف های هرز قبل از کاشت دانه صورت گیرد. مطمئناً شخم خاک بعد از روئیدن علف های هرز باعث از بین رفتن آنها می گردد.

 

روش کاشت:

کاشت و تکثیر سنبل الطیب توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.

 4669947219399197892.jpg

کاشت مستقیم:

در برخی کشورها به علت بالا بودن رطوبت و بارندگی مناسب همواره از کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی استفاده می شود. با استفاده از ردیف کار بذرها به صورت سطحی در ردیفهایی به فاصله ۴۰ سانتی متر کشت می شوند. پس از کشت انجام غلتک مناسب سبب تسریع و هماهنگی در جوانه زدن و رویش بذر میشود.

 

کاشت غیر مستقیم :

در اواسط تابستان نیمه دوم تیر بذرها را خزانه ای که آماده شده است کشت می کنند روی بذرها را حداکثر ۱/۰ سانتی متر با خاک برگ می پوشانند. سپس غلتک مناسبی زده می شود. چون نور و رطوبت سبب تسریع در جوانه زنی بذر می شود سطح خزانه را با پوششهای مناسبی می پوشانند پس از سبز شدن باید به برچیدن پوششهای مذکور اقدام نمود. برای هر هکتار زمین به ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر مربع خزانه نیاز است در هر متر مربع به یک گرم و برای هر هکتار زمین به ۵۰۰ تا ۷۰۰ گرم بذر نیاز است و نشاء ها در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آنها بین ۱۵ تا ۱۷ سانتی متر می رسد باید به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرما از رشد و نمو گیاهان کاسته می شود و اندام هوائی گیاهان بر اثر سرما خشک می گردد ولی ریشه ها زنده و از فعالیت خفیفی برخوردارند اوایل بهار سال بعد گیاهان از رشد سریعی برخوردار گشته و ساقه گل دهنده ظاهر میشود.

لازم بذکر است که اوایل بهار نیز نشاء ها را می توان به زمین اصلی منتقل کرد لیکن عملکرد ریشه کاهش پیدا می کند.

تکثیر رویشی: تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته صورت می گیرد. درتکثیر رویشی، گیاهان بسرعت به گل رفته و ریشه توسعه نمی یابد. از اینرو بندرت از این روش استفاده میشود.

 

تناوب کاشت:

اگرچه سنبل الطیب را با هر گیاهی به تناوب می توان کشت نمود لیکن چنانچه در فصل پائیز به انتقال نشاء های سنبل الطیب به زمین اصلی اقدام شود، بهتر است با گیاهانی مانند غلات، خردل، نخود و سبزیجات به تناوب کشت گردد ولی اگر در فصل بهار به انتقال نشاء اقدام شود بهتر است با گیاهان وجینی به تناوب کشت شود. سنبل الطیب نسبت به کشت مداوم در یک زمین بسیار حساس است و تکرار کشت آن در یک زمین پس از دو تا سه سال امکان پذیر است. در زمین هایی که گیاهان ریشه ای مانند سنبل ختایی، انجدان رومی و نعناع کشت شده باشد بهتر است ۴-۵ سال پس از برداشت آنها سنبل الطیب کشت شود

 

مراقبت و نگهداری:

چنانچه نشاها در فصل پائیز به زمین اصلی منتقل شوند، ریشه آنها ممکن است به بیرون از خاک رشد کنند. از این رو اوایل بهار باید غلتک مناسبی بر روی گیاهان زده شود. در این فصل نیز کود ازت مورد نیاز گیاهان به صورت سرک باید به خاک اضافه شود.

سنبل الطیب به آب زیاد نیاز دارد، زیرا رطوبت کافی اطراف ریشه و ریزوم سبب افزایش عملکرد ریشه می گردد. آبیاری در این گیاه باید هفته ای یک بار صورت گیرد. البته باید دقت شود آب ایستایی سبب کاهش عملکرد می گردد و می بایست از تجمع آب زیاد در اطراف ریشه جلوگیری شود.

علف های هرز با این گیاه در استقرار و جذب رطوبت، مواد و عناصر غذایی رقابت می کنند. از این رو مبارزه با علف های هرز در طول رویش سنبل الطیب نقش عمده ای در افزایش عملکرد ریشه دارد. برگردان کردن خاک بین ردیف ها نه تنها سبب تهویه خاک و افزایش عملکرد ریشه می شود، بلکه در از بین بردن علف های هرز بسیار موثر است.

جهت مبارزه با علف های هرز در کشت بهاره می توان قبل از کاشت نشاءها، از علف کش آرزین به مقدار ۲٫۵-۳٫۵ کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. در کشت پائیزه باید در اوایل بهار سال آینده به طوری که هنوز گیاه به رشد رویشی نرفته از همین علف کش به مقدار ۳٫۵-۴٫۵ کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. در سال دوم نیز می توان از همین علف کش به مقدار ۴-۵ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. همچنین از علف کش مالوران به مقدار ۳ کیلوگرم در هکتار نیز می توان بهره برد.

تحقیقات نشان می دهد سنبل الطیب به علف کش های دیوران، سینبار و پندیمتالین (مانند استامپ) مقاومت نشان می دهد و می توان در طول رویش از این علف کش ها استفاده کرد.

از مهمترین آفاتی که خسارت اقتصادی به سنبل الطیب وارد می سازد می توان لارو کرم سفید ریشه را نام برد. این آفت باعث کاهش شدید یا از بین رفتن محصول می شود. جهت مبارزه می توان از سم دیازینون به همراه آب آبیاری استفاده نمود. در بهار نوزاد rub Grass، حشرات علف خوار به طور ذاتی به ریششه گیاه صدمه می زنند، کنترل آنها به وسیله حشره کش ها و روش های بهزراعی باید مد نظر قرار گیرد.

از بیماری های سنبل الطیب می توان سفیدک سطحی را نام برد. از علایم آن این است که سطح برگها را مواد سفید رنگی می پوشاند. جهت پیشگیری از این بیماری قارچی، به کار گیری روش های بهزراعی و استفاده از سموم گوگرد دار مفید واقع می شود.

بیماری دیگری که ممکن است سنبل الطیب به آن دچار شود قارچ لکه برگی است که در شرایط گرم ومرطوب باعث پژمردگی یا شکستن ساقه گل دهنده و کاهش محصول می گردد. سم پاشی گیاهان جوان با محلول ۰٫۰۶ درصد بنومیل و نیز سم پاشی با ۰٫۴ تیرام موثر می باشد. از بیماری های دیگر سنبل الطیب می توان به نوعی قارچ زنگ و سفیدک دروغی اشاره نمود. از علایم سفیدک دروغی بروز لکه های زرد یا سفید رنگ در سطح برگها است و در پشت این لکه ها پوشش قارچی به رنگ سفید متمایل به خاکستری به وجود می آید. در بوته های آلوده فواصل میان گره ها کم و ساقه کوتاه تر می شود. سم پاشی با قارچ کش های مناسب باعث ۷۰-۹۵ درصد کاهش خسارت می گردد. همچنین با تاریخ کاشت مناسب و یا از بین بردن حشرات ناقل می توان از آسیب ویرووس موزائیک نقطه ای وارد شده به گیاه جلوگیری کرد.

 583138994341462838.jpg

جمع آوری محصول:

ریشه سنبل الطیب مانند هر ریشه حاوی ماده موثره، در اواخر رویش (پائیز یا زمستان) از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردار است. چنانچه نشاء ها در پائیز به زمین اصلی منتقل شده باشند باید در فصل پائیز (مهر – آبان) سال بعد برداشت شوند، در اینصورت نیز توصیه می شود ریشه ها در فصل پائیز بعد برداشت شوند. اگر نشاء ها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند بندرت در فصل پائیز همان سال برداشت میشوند.

بالاترین مقدار اسید والرینک و مشتقاتش در بهمن و بالاترین مقدار والپوتریات ها در اسفند ماه مشاهده شده است. پس از تاریخ های مذکور مقادیر اسید والرینک و والپوتریات ها کاهش می یابد. این نتایج از سالی به سال دیگر تغییرات کمی را نشان داده است.

برداشت ریشه در فصل پائیز سال سوم مناسب نیست زیرا عملکرد کاهش می یابد. قبل از برداشت ریشه ابتدا باید اندام های هوایی گیاهان را برداشت کرد. خارج کردن ریشه ها از خاک زمانی که رطوبت خاک کاهش یافته صورت می گیرد. در سطوح کم کشت پس از آبیاری زمین، با بیل یا چهار شاخ اقدام به برداشت ریشه میشود.

ولی در سطوح وسیع می توان از یک شخم سبک جهت برداشت محصول استفاده کرد و همچنین می توان با استفاده از ماشین مانند سیب زمینی کن چرخ داری که با نیروی گریز از مرکز کار می کنند و یا سیب زمینی برداشت کن کامل یا ریشه کن با غربال نوسانی یا زنجیره ای و یا حتی با چغندر برداشت کن کامل، محصول ریشه را باید برداشت کرد. پس از برداشت ریشه باید آنها را در دستگاه شوینده و یا در آب با تکان شدید شست و به قطعاتی تقسیم کرد وبلافاصله در دمای ۴۰ تا ۵۰ سانتی گراد خشک نمود.

جهت خشک کردن مصنوعی می توان از خشک کن های نقاله ای یا فضای خشک کنی استفاده کرد. زمان خشک کردن در درجه حرارت های مختلف فرق می کند به طوری که در حرارت ۴۰ درجه سانتی گراد به مدت ۸۲ ساعت و در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد ۵۴ ساعت کافی می باشد. در یک بررسی روی ترکیبات ریشه های خشک شده در دمای بالا تمایل به از دست رفتن نشان دادند اما تفاوت ها چندان زیاد نبود. میزان والپوتریات ها در مواد گیاهی خشک شده در دمای اتاق در حدود ۵۰ درصد کمتر از مواد گیاهی خشک شده در دمای ۵۰ درجه سانتی گراد بود.

زیرا در شرایط خشک کردن آهسته، طول زمان باعث تخریب والپوتریات ها می شود. پس از خشک شدن، ریشه و ریزوم سنبل الطیب باید در انباری کاملاً بسته و محفوظ در برابر نور نگهداری شود. همچنین باید در دمای پائین محافظت شودتا اسانس خود را از دست ندهد. دمای ۲۰-۳۶ درجه باعث تجزیه والپوتریات ها در مدتی کوتاه می گردد. در حالی که در دمای ۴ درجه سانتی گراد سرعت تجزیه والپوتریات ها تا حد زیادی کاهش می یابد.

در سال دوم رویش عملکرد ریشه خشک ۵/۱ تا ۲ تن در هکتار و در سال سوم از عملکرد آن کاسته میشود. ریشه سنبل الطیب از بوی تند و کم و بیش نامطبوعی برخوردار است لذا از انبار کردن آنها در مجاورت گیاهان مطبوع مانند نعناع، بابونه، ریحان و… باید خودداری کرد.

اگر هدف جمعآوری بذر باشد. بذرهای سنبل الطیب از اواخر اردیبهشت به تدریج می رسند. بذرهای رسیده از گیاه جدا و به کمک پاپوسها به سهولت به اطراف پراکنده می شوند؛ لذا در برداشت بذر باید دقت نمود تا هدر نرود. در بعضی کشورها بعد از انجام لقاح، گلها را داخل پاکتها ی مخصوص قرار می دهند. پس از رسیدن و کامل شدن بذرها گلها را در حالی که در داخل پاکت هستند از ناحیه زیر دمگل جدا و بذرها را جمع آوری می کنند.

از این روش در مقیاس کوچک می توان استفاده کرد. با بارش باران یا وزش باد ممکن است پاکتها پاره یا ساقه ها شکسته شوند. در سطوح وسیع کشت استفاده از پاکت برای جمع آوری بذر مقرون به صرفه نیست.

روشهای یک مرحله ای یا دو مرحله ای روشهای دیگری برای جمع آوری بذر در سطوح وسیع کشت هستند. در روش یک مرحله ای هنگامیکه قسمت اعظم بذرها می رسند ساقه های گل دهنده را باید جدا و سپس خشک کرد. پس از خشک کردن بذرها را بوجاری تمیز و جمع آوری کرده در مکان مناسب باید نگهداری نمود.

در روش دو مرحله ای قبل از رسیدن کامل بذرها ساقه گل دهنده را جدا کرده و برای مدتی روی زمین قرار می دهنده تا کاملاً برسند در مرحله دوم به برداشت، خشک کردن، تمیز کردن آن اقدام می شود. مقدار عملکرد بذر به روش برداشت آنها بستگی دارد و بین ۳۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار است

 

اسانس سنبل الطیب:

اسانس این گیاه اگر تازه باشد به رنگ سبز مایل به زرد یا مایل به قهوه ای، حالت به نسبت روان و واکنش اسیدی خفیف دارد ولی به تدریج که کهنه می شود غلظت پیدا می کند و حالت اسیدی آن افزایش می یابد. وزن مخصوص اسانس در گرمای ۱۵ درجه بین ۰٫۹۳-۰٫۹۶ می باشد. مهمترین اجزای تشکیل دهنده و نسبت های اسانس سنبل الطیب عبارتند از :۱۰-۲۱ درصد والرنون، ۵-۲۱ درصد کریپتوفائورونول، ۲-۵ درصد والرنال، ۱-۶ درصد والریانول، ۱-۳ درصد بورنیل استات، کامفن چپ، پینن چپ و لیمونن چپ

اسید والرینیک به فرمول c5h10o5 و به وزن مولکولی ۱۰۲٫۱۳ مایعی بی رنگ بوده و دارای حالت روغنی است. وزن مخصوص آن در گرمای ۲۰ درجه در حدو ۰٫۹۳۹ است و در حرارت حدود ۱۷۵ درجه می جوشد. این اسید و مشتقاتش که عبارتند از : هیدروکسی والرینیک اسید و استوکسی والرینیک اسید، از ۰٫۰۵ درصد (گیاه وحشی) تا ۰٫۹ درصد (گیاه زراعی) متغیر می باشد.

مهمترین خصوصیات اسید والرینیک و مشتقاتش پایداری زیاد آنها است. برای اولین بار از ریشه سنبل الطیب در سال ۱۹۶۶ ترکیبات ایریدوئیدی به نام های واله پوتریات (شامل والترات و اسه والترات) دیدرووالترات (شامل دیدرووالترات) و ایزو والترات (شامل ایزووالترات و ۷- اپی داستیل ایزووالترات و …) کشف شد.

از این میان والترات ها و دیدرووالترات ها از مهمترین ترکیبات ایریدوئیدی (واله پوتریات ها) مورد استفاده در صنایع داروسازی هستند. مقدار کلی واله پوتریات ها در ریشه مختلف و به رقم گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین ۱-۳ درصد است

 

ویژگیهای دارویی ودرمانی:

ریشه، ریزوم و شیره سنبل الطیب دارای متابولیت های ثانویه ارزشمندی است که این مواد مدتها پیش توسط محققان مورد شناسایی قرار گرفته است. این مواد شامل اسانس روغنی، تانن، گلوکز، آمیدون، اسید والرنیک و مشتقاتش، اسید فرمیک، اسید فرمیک، اسید استیک، اسید پروپیونیک، آلکالوئیدهایی به نام چاتی نین و والرین و والپوتریات ها می باشد.

ریشه های تازه سنبل الطیب دارای خواص دارویی بیش تری نسبت به حالت خشک شده آن دارد. ریشه و ریزوم خشک سنبل الطیب حاوی ۰٫۵-۲ درصد اسانس می باشد که به طور عمده از مونروسزکویی ترپن ها تشکیل یافته است این اسانس به مقدار بسیار کم در آب ولی به مقدار زیاد در الکل، کلروفورم و اتر حل می شود. اسانس ها باید در ظرف به طور کامل دربسته، در محل سرد و دور از نور نگهداری شوند.

ریشه سنبل الطیب از نظرطب قدیم ایران گرم و خشک است خواص مهم آن به شرح زیر می باشد:

اثر ضد تشنج، رفع ناراحتی های عصبی و هیستری، ضد اسپاسم و آرام بخش، تب بر، معالج صرع، درمان بیخوابی، ضد کرم معده و روده، از بین برنده گاز معده، ضد هیجان، برطرف کننده میگرن، انقباض عضلانی، تحریک پذیری اعصاب مغز، درخشان کننده رنگ صورت، تقویت کننده نیروی جنسی، باز کننده عادت ماهیانه، سرددرهای ناشی از سیگار کشیدن و مصرف الکل را رفع می کند، برطرف کننده دلهره و تشویش و نگرانی، درد طحال، رفع بی حسی، تنگی نفس، درد سینه، درمان کننده بیماری مالیخولیا، برطرف کننده درد سیاتیک، افزاینده ترشح ادرار، برطرف کننده درد سینه، برطرف کننده درد معده می باشد. والرین یک گیاه قلبی، معرق، مقوی مغز، ضدانگل و قاعده آور و بالاتر از همه آرام کننده قوی دستگاه عصبی، دارویی مطمئن برای بحران های عصبی، دلهره، ضعف اعصاب، درمان میگرن و سردرد های شدید عصبی می باشد.

برطرف کننده تپش و ترس های شبانه اطفال نام برده شده است. مطالعات انجام شده برروی انسان، اثرات آرام بخش سنبل الطیب را تایید می کند و فعالیت ملایم خواب آوری بر روی افراد طبیعی بی خواب و با خواب غیرطبیعی را نشان می دهد. زمان شروع خواب را کوتاه کرده، بی نظمی خواب را اصلاح می بخشد.

در استعمال خارجی به منظور از بین بردن درد حاصل از کوفتگی آن را له کرده و در محل آسیب دیده قرار می دهند. حمام آن (به صورت کیسه ای پر از گیاه درون آب) به رغم بوی بد آن، برای بهبود استرس، هیجان، اضطراب و بی خوابی در اروپا استفاده می شود.

از برگهای له شده آن، برای درمان اولسرها استفاده به عمل آمده و نتیجه مثبت نیز گرفته شده است. در قدیم الایام از جوشانده برگ این گیاه، به صورت حمام دهان جهت رفع ورم مخاط دهان، استفاده به عمل می آورده اند.

 

فرآورده ها:

سنبل الطیب از اجزاء کپسول سدامین، والریک، والرین، پودر آلتیب، قرص آنتی میگرن، چای کیسه ای گل گاوزبان، محلول خوراکی رها، قرص نوراگل شربت والریک است.

 

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.