×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
آشنایی با گیاه دارویی کرچک Ricinus communis

 


گیاه دارویی کرچک

...
Ricinus communis


.
Castor oil plant
.

Euphorbiaceae

مقدمه و گیاهشناسی
کرچک یکی از گیاهان دارویی است که سابقه ی استفاده از آن توسط انسان به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بر میگردد. کلمه Ricinus بر گرفته از یک اصطلاح لاتین به معنای “کنه سگی” می باشد. علت این نامگذاری شباهتی بود که لینائوس میان دانه این گیاه و کنه هایی که معمولاً در سگها دیده می شود، مشاهده کرد. یهودیان گیاه کرچک و دانه آن را به نام کیکایون می شناسند. این نام نشان دهنده آن است که این گیاه احتمالاً گیاهی است که خداوند آن را رویاند تا بر سر حضرت یونس (ع) که در خارج شهر نینوا نشسته بود سایه افکنده شود.
کرچک گیاهی است یک یا چندساله (در مناطق سردسیر بصورت یکساله است) که متعلق به خانواده فرفیون می باشد. برگ ها در کرچک بسیار بزرگ بوده و معمولاً به رنگهای سبز و ارغوانی هستند و از ۵ تا ۱۱ لوب تشکیل شده اند. ساقه در کرچک، گرد، بدون کرک و معمولاً سبز مایل به زرد می باشد و از یک لایه مومی مایل به خاکستری پوشیده شده است که در مزرعه به ساقه ها رنگی مایل به آبی می بخشد. ریشه ی این گیاه طویل و کاملاً توسعه یافته است. گل آذین به صورت یک خوشه هرمی شکل است که در انتهای شاخه های اصلی و جانبی بوجود می آید. کرچک ها گیاهانی یک پایه بوده و روی گل آذین خوشه، گلهای نر در قسمت پایین و گلهای ماده در قسمت بالاتر قرار می گیرند که نسبت بین گلهای نر و ماده با توجه به رقم و آب و هوا متفاوت می باشد. میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار می باشد که در هنگاه رسیدن سخت و شکننده می شود. هر کپسول محتوی سه دانه می باشد. دانه ها به شکل بیضوی پهن و دارای پوسته براقی می باشند که درون آنها یک مغز سفید بسیار روغنی قرار دارد. رنگ بذرها در انواع مختلف متفاوت بوده و به رنگهای سفید، قهوه ای، نخودی، سیاه و قرمز مشاهده می شوند. این رنگ ها به صورت خال هایی بر روی پوست بذر به چشم می خورند که بسیار زیبا هستند.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش جغرافیایی
بررسی ها نشان می دهد که کرچک بومی آفریقای شمالی و به احتمال زیاد کشور اتیوپی می باشد. یخبندان عاملی است که دوره رشد و نمو آن را محدود می کند. کرچک یک گیاه روز بلند است اما با روزهای نسبتاً کوتاه که طی آن میزان کاهش عملکرد کمتر است نیز سازگار است. کرچک تقریباً در همه نوع خاک به جز خاک های سنگین رسی رشد کرده و محصول می دهد. خاکهای بسیار حاصلخیز، سبب رشد بیش از حد شده و زمان لازم برای رشد و دوره گلدهی را بسیار طولانی می کند. 
این گیاه بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند.

کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاییز خاک به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر شخم زده شده و کودهای دامی و شیمیایی مورد نیاز به خاک اضافه می شود. پس از دیسک زدن زمین، بذور کرچک از اواسط اسفند تا اواخر فروردین که خطر سرما از بین رفته است در زمین اصلی کاشته می شود. برای کاشت کرچک فاصله بین ردیفها  ۹۰ الی ۱۲۰ سانتیمتر و فاصله بوته ها روی ردیف ۴۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. در کرچک های یکساله و پاکوتاه فاصله ردیفها ۶۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. عمق کاشت با توجه به خاک محل کاشت ۵/۲ تا ۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. میزان بذر مصرفی برای هر هکتار ۱۵ الی ۳۰ کیلوگرم می باشد.

مقدار نیاز آبی در کرچک به رقم، مرحله رشدی، زمان آبیاری و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کرچک پابلند در برابر خشکی مقاوم است و با بارندگی بسیار کم، بذر تولید می کند اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند.

سخت ترین مرحله زراعت کرچک، برداشت و پوست کردن آن است. اما امروزه توسعه ماشینهای مناسب و پرورش یا گزینش ارقام سازگار با کشتهای وسیع، بیشتر مشکلات را حل کرده است. برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.

 کرچک Ricinus communis

 کرچک Ricinus communis


مواد موثره و فرآوری
مهمترین ماده تشکیل دهنده بذر، روغن است که در واریته های تجارتی معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ درصد می باشد. مهمترین اسید چرب روغن کرچک، اسید ریسینولیک است که یک اسید چرب هیدروکسی غیر اشباع می باشد. سایر اسیدهای چرب موجود در روغن کرچک شامل لینولنیک اسید، لینولئیک اسید، اولئیک اسید، استئاریک اسید، دی هیدروکسی استئاریک اسید، اسید پالمتیک و ایکوزانوئیک اسید می باشد.

 کرچک Ricinus communis

پس از آنکه روغن از دانه های کرچک استخراج شد به باقیمانده آن پوماسه کرچک گفته می شود که حاوی ۳۶% پروتئین است که سالیانه حدود ۱۵۰۰۰۰ تن پروتئین از این طریق به دست می آید. از آن جایی که میزان روغن دانه های کرچک بالا است پس معمول ترین روش برای استخراج روغن آن پرس سرد می باشد.

خواص درمانی و کاربردها

روغن کرچک حاصل از آن به عنوان با ارزش ترین مواد مسهل و ملین و ضد گرگرفتگی در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد که برای کودکان و سالخوردگان مفید می باشد. روغن کرچک در صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و سوخت های بیودیزل در بیشتر کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین گزارش شده است که روغن کرچک به عنوان عامل استفراغ و حالت تهوع در افرادی که دچار مسمومیت های شیمیایی شده اند استفاده می شود.

 

از دوست گرامی ام جناب آقای مهندس ابوالفضل علیرضالو بابت ارسال این مطلب صمیمانه تشکر و قدردانی می نمایم. در صورت نیاز به هرگونه راهنمایی می توانید از طریق پست الکترونیک a.alirezalu@gmail.com  با ایشان ارتباط برقرار نمایید.

منبع: علیرضالو، ابوالفضل. ۱۳۸۸٫ اثر اقلیم بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی کرچک. پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، ادویه ای و نوشابه ای. دانشگاه تربیت مدرس تهران. استاد راهنما: مرحوم دکتر رضا امیدبیگی – استاد مشاور: دکتر قاسم کریم زاده.

 

 

 


 

برچسب ها : ,

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.