بزرگانی همچون شیخ الرئیس ابوعلی سینا، بدیع الزمان همدانی، خواجه رشیدالدین فضل ‌الله و ده‌ها عالم حکیم دیگر در این شهر زیسته‌‌اند و آثار این بزرگان نه تنها در ایران که در جهان شهرت یافته و مورد استفاده اهل فن قرار گرفته است.

همدان در آثار تاریخی دارالطب نامیده شده است

همدان در آثار تاریخی و جغرافیایی دارالمومنین، دارالعلم و دارالطب نامیده شده و لقب دارالطب بدلیل رواج طبابت پیش از اسلام در این شهر است.

از سوی دیگر کارشناسان منابع طبیعی و فعالان عرصه تولید و کشت گیاهان دارویی همدان معتقدند که این استان ذخیره گاه ژنتیکی بسیار ارزشمندی برای کشت انواع گیاهان دارویی است و همدان توان بالقوه ای در کشت و تولید گیاهان دارویی داشته کمااینکه هم اکنون در بیش از چهار هزار هکتار عرصه منابع طبیعی آن، انواع این گیاهان کشت می شود و همین امر دلیلی بر دارالطب شدن همدان است.

پیشینه کشت و تولید گیاهان دارویی در ایران به ۸۰۰سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد و بیش از ۱۵۰گونه گیاهی مختلف نظیر آنقوزه، سنای مکی و زیره، در طب سنتی و گیاهی کاربرد داشته که برخورداری از چنین پیشینه ای در شناسایی و کاربرد گیاهان دارویی از پتانسیل های کشور محسوب می شود.

گیاهان دارویی جایگزین داروهای شیمیایی می شود

کارشناسان بر این عقیده اند که هر روز استقبال از تولید و استفاده از گیاهان دارویی به جای داروهای شیمیایی در جهان و به نسبت در ایران رو به افزایش بوده و فعالیت بیش از شش هزار عطاری در کشور گواه این ادعا است.

هم اکنون بیش از ۷۰ شرکت در زمینه تولید انواع گیاهان دارویی در کشور فعال هستند و در این میان همدان به عنوان یکی از قطبهای مهم در تولید و کشت این نوع گیاهان در کشور مطرح است.

طبق نتایج طرح مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان، هم اکنون بیش از ۳۲۰ گونه گیاه دارویی در این استان شناسایی شده که از این تعداد بیش از نیمی دارای مصارف سنتی است.

بررسی تاریخ همدان بیانگر این واقعیت است که در قرن‌های پس از اسلام، با آمدن شیخ الرئیس بوعلی سینا به این شهر و برآمدن دیگر پزشکان نامدار، دانش پزشکی در این پیشرفت کرد تا آنجا که علاوه بر تألیف کتاب‌های بسیار در این فن، مرکز خاص طبابت در همدان احداث شد که در آن علاوه بر معاینه و درمان بیماران به تعلیم و تدریس این دانش نیز می‌پرداختند.

درب حکیم خانه سندی بر دارالطب بودن همدان

این مرکز پزشکی، درب حکیم خانه نامیده می‌شد و در مرکز شهر و در بازار مظفریه فعلی قرار داشت به طوری که از ابتدای خیابان شریعتی تا مسجد بهبهانی در خیابان باباطاهرامتداد داشت و از خانه هایی دو یا سه طبقه با اتاق‌های بزرگ در طبقه همکف، برای معاینه و درمان بیماران و اتاق‌های کوچک در طبقه‌های فوقانی برای اسکان پزشکان و کارآموزان پزشکی و تدریس علوم پزشکی تشکیل می شد.

در این مرکز پزشکان مسلمان، مسیحی و یهودی به امر طبابت و آموزش آن اشتغال داشتند که بنا به گفته صاحبان این فن، دانش آنان و کیفیت آموزش‌هایشان در حدی بود که همدان را پس از تهران و کاشان، سومین مرکز پزشکی معتبر می‌شناختند.

بررسی ها نشان می دهد که از زمان اقامت بوعلی سینا در همدان در راسته بازار حکیم خانه پزشکان سنتی همدان فعالیت می کردند.

فرزندان سید خسرو همدانی، در تولید گیاهان دارویی فعال هستند

برخی از اینها همچون سید خسرو همدانی، از شهرت بالایی بر خوردار بوده و فرزندان وی هم در امر تولید گیاهان دارویی هم اکنون فعال هستند.

آنچه مسلم است اینکه در همدان گرایش مجدد به استفاده از این نوع گیاهان ایجاد شده است و بیماران بیشتر از داروهای گیاهی استقبال می کنند و اکنون در خیلی از مناطق همدان اقدام به تولید این نوع داروها می شود.

در همین راستا کارشناس جنگل، منابع طبیعی و آبخیزداری جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه استان همدان پایلوت تولید گیاهان دارویی است و این استان از ایام گذشته یکی از استانهای پیشرو در زمینه گیاهان دارویی بوده است، گفت: یکی از دلایل مراجعت بوعلی سینا به همدان نیز همین بوده است.

اسفندیار خزایی افزود: استان همدان دارای بیش از یک هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی است که از شش هزار نمونه گیاهی جمع آوری شده ۳۱۵ گیاه دارویی است.

وی با بیان اینکه ‌این گیاهان مربوط به ۷۱ خانواده و ۲۰۹ جنس هستند، اظهار داشت: ‌در بخش زراعی نیز گونه هایی که بین منابع طبیعی و زراعت مشترک هستند ازلحاظ کشت در استان وضعیت خوبی دارند کمااینکه سالانه بیش از ۵۰ هکتار رازیانه در رزن کشت می شود.

وی با بیان اینکه گیاه دارویی با داروی گیاهی متفاوت است، عنوان کرد:‌ منظور از مصرف گیاه دارویی استفاده از اندامهای گیاه به صورت خشک است اما داروی گیاهی یعنی استحصال مواد موثره به صورت دارو با دوز مشخص است.

صادرات گیاهان دارویی از استان به صورت فرآوری نشده انجام می شود

خزایی یادآور شد:‌ در حال حاضر صادرات گیاهان دارویی از استان به صورت فرآوری نشده انجام می شود و بیشترین درآمد نصیب کسانی است که فرآوری می کنند.

مدیر امورباغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان نیز درباره گیاهان دارویی زراعی گفت:‌ همدان قطب تولید سه گونه گیاه دارویی گشنیز، رازیانه و سیاه دانه است.

حجت اله شهبازی افزود: گیاهان استان همدان در تولید گیاهان دارویی رتبه چهارم کشور را به خود اختصاص داده و میزان تولید گیاهان دارویی استان پنج هزار و ۱۵۵ تن است .

مدیر جهاد کشاورزی نهاوند نیز گفت: شهرستان نهاوند با کاشت بالاترین میزان گیاهان دارویی حائز رتبه برتر غرب کشور است.

چهار هزار هکتار از اراضی نهاوند به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد

احد ظفری افزود: نهاوند با کاشت بیش از چهار هزار هکتار از اراضی خود به کاشت این محصول توانسته بخشی از نیاز کارخانجات داروسازی در کشور را تأمین کند.

وی با اشاره به ایجاد شرایط اشتغال به ویژه در بخش کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی در نهاوند افزود: بیش از ۶۵ درصد محصول گشنیز در نهاوند تولید می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی نهاوند از کاشت گیاه کالاندولا به عنوان یکی دیگر از گیاهان دارویی و استفاده از آن در کارخانجات داروسازی خبر داد و اظهار داشت: ۲۵ هکتار از اراضی مستعد کشاورزی نهاوند در روستای رزینی نهاوند به کاشت این محصول اختصاص یافته که به ازای هر هکتار میزان پنج تن گیاه کالاندولا برداشت می‌شود.

گیاه کالاندولا به کارخانجات داروسازی در استان‌های همجوار صادر می شود

وی نبود کارخانجات بسته‌بندی، خشک‌کنی و فرآوری گیاهان دارویی را مشکلی برای نهاوند بسیار مهم خواند و افزود: گل این گیاه بعد از برداشت و خشک شدن به کارخانجات داروسازی در استان‌های همجوار صادر می‌شود.

ظفری از ایجاد اشتغال برای هر نفر به ازای تولید هر هفت کیلوگرم گل این گیاه در نهاوند خبر داد و گفت: نهاوند به دلیل وجود اراضی مستعد کشاورزی زمینه کاشت گیاهان دارویی و دیگر محصولات را به خوبی دارد.

این تفاسیر نشان دهنده این واقعیت است که همدان ذخیره گاه ژنتیکی برای کشت گیاهان دارویی است و توان بالقوه و پیشینه بالایی در استفاده از پتانسیلهای موجود در تولید این نوع گیاهان دارد و حضور ابوعلی سینا در همدان به دلیل همین پتانسیلها بوده است.

در جای جای عرصه منابع طبیعی همدان انواع گیاهان دارویی کشت و تولید می شود و تاکنون شمار زیادی از گونه های دارویی گیاهان در همدان شناسایی شده است.

نبود برنامه ریزی مناسب در بهره مندی از این ظرفیتها، دغدغه اصلی شده است

هم اکنون ظرفیتهای خوبی در زمینه کشت و تولید گیاهان دارویی در استان همدان وجود دارد اما نبود یک برنامه ریزی مناسب در بهره مندی از این ظرفیتها، دغدغه اصلی شده است.

همدان از توانمندی بالایی در کشت و تولید گیاهان دارویی برخوردار است که به عنوان یک استان کوچک اما چابک می تواند در ارتقای صادرات این بخش نقش آفرینی کند.

باتوانمندی های علمی و تجربی بالایی که همدان در زمینه کشت و تولید گیاهان دارویی دارد این بخش می تواند زمینه ساز جهش بلند و موتور محرکه توسعه باشد.

امید می رود گیاهان دارویی در آینده نزدیک در فهرست ۱۰ قلم کالای عمده صادراتی همدان قرار گیرد چراکه با توجه به پیشینه تاریخی همدان در زمینه کشت گیاهان دارویی این استان از اهمیت ویژه ای در کشور برخوردار است.

همدان با برخورداری از چهار هزار هکتار سطح زیر کشت گیاهان دارویی، هم اکنون به عنوان یکی از قطبهای مهم کشور در این زمینه محسوب می شود و گشنیز، رازیانه و سیاه دانه عمده تولیدات همدان در این بخش بوده و حجم قابل توجهی از تولید و صادرات را به خود اختصاص داده است.