شهرستان خاش
در گذشته های نه چندان دور بیشتر مردم شهرها و روستاها از گیاهان دارویی برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده می کردند و چه بسا طبیبان محلی بودند که با داروهای گیاهی امراض سخت و طاقت فرسا را درمان می کردند.
با وجودی که امروزه به سبب پیشرفت علم و دانش و کشف داروهای متعدد شیمیایی، بیماریهای گوناگون درمان می شود اما گیاهان دارویی همچنان ارزش خود را تا حدودی در میان مردم بویژه روستاییان حفظ کرده اند و درمانگر بیماریها هستند.
اگر در گذشته طبیب های محلی عازم بیابانها می شدند تا گیاهان دارویی را کشف و جمع آوری کنند امروز برخی از همین گیاهان دارویی به صورت مکانیزه و یا سنتی کشت و تولید می شود تا عطاریها بازارشان کساد نشود.
برخی گیاهان دارویی و خوراکی اکنون به منبع درآمدی برای روستاییان و کشاورزان تبدیل شده اند و آنانی که با بهره گیری از نظرات کارشناسان به توسعه کشت این نوع گیاهان می پردازند از درآمد بسیار خوبی نیز بهره مند می شوند.
خنجک، بنه یا پسته وحشی و به اصطلاح مردم محلی و زبان بلوچی ‘گون’ یکی از همین گونه های گیاهی منحصر بفرد است که در مناطق حاشیه تفتان و سیاه بند از توابع بخش مرکزی شهرستان خاش می روید و به سبب داشتن چربی و عطر و طعم لذیذ در فصل پاییز طرفداران زیادی دارد.
درخت بنه و درخت بنه که به پسته وحشی، خنجک و گون نیز مشهور است دارای میوه سبز رنگ و سرشار از چربی با عطر و طعم لذیذ در میان مردم این منطقه از ارزش بالایی برخوردار است.
گون با نام علمی Pistacia Atlantica، درختی با ارتفاع ۲ تا ۷ متر است و معمولاً در کوه ها می روید و در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در می آید.
بنه دارای برگ های تک شانه ای و ۵ تا ۷ برگچه ی گل آذین است که در زیر گونه های مختلف دارای شکل های گوناگون می باشد.
وجود گونه های مقاوم در برابر شرایط نامساعد طبیعی، موهبتی الهی است.
بنه، درختی چند منظوره است که از چوب آن برای سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات، از بذر آن در غذاهای محلی و از قسمت های مختلف آن برای مصارف دارویی استفاده می شود.
کوهستانهای شهرستان خاش
درختان بنه دارای دو ارزش غذایی و دارویی هستند و از آن علاوه بر استفاده خام بعنوان انواع مختلف غذا آماده و طبخ می شود.
در مناطقی از ایران از جمله بلوچستان بویژه شهرستان خاش مغز میوه بنه رسیده را پس از آسیاب یا له کردن در آب جوش ریخته و غذایی به نام آب بنه با آن درست می کنند.
بنه یا گون از حبوبات بسیار گرم محسوب می شود و به سبب داشتن دانه های روغنی از انرژی بسیاری برخوردار است.
بسیاری از مردم خاش میوه درخت بنه را کوبیده و با آن حلوا درست می کنند و معتقدند که بهترین مواد مغذی برای اعصاب و قدرت بدنی محسوب می شود.
میوه تازه آن دارای طبع گرم و خشک و خشک شده آن نیز بسیار گرم و خشک است.
بنه دارای خواص دارویی فراوان از جمله زهکش کلیه، ریزکننده سنگ کلیه، خلط آور و تمییز کننده سینه و ریه و خارج کننده کرم معده از بدن انسان است.
شیره درخت بنه در طب سنتی ایران دارای خواصی به مراتب بیشتر از میوه آن بوده و مردم منطقه شیره آن را گونجک می نامند.
در منطقه خاش از جوشانده آن به همراه نبات برای درمان های عفونی استفاده می شود.
دود کردن شیره این درخت نیز در بهبودی سریع زخم های عمیق کاربرد دارد.
این دارو مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک میکند، محرک اشتها است و با محلول الکلی آن در صنعت نوعی ورنی فسادناپذیر ساخته می شود.
مردم منطقه به خواص درمانی این درخت اعتقاد داشته و به همین دلیل است که از شیره درخت بنه برای درمان زخم های چرکین و عفونی و نیز برای تسکین درد های مفصلی و روماتیسمی استفاده می کنند.
روغن بنه سبب باز کردن گرفتگی صدا و ضد پلاک های عروقی می شود و برای درمان کمر درد، یرقان، درد زانو و فلج موثر است.
برگ بنه خاصیت ضد سرطانی و آنتی اکسیدانی قوی دارد.
میوه ی بنه دارای ویتامین های ‘ آ و اقسام ب و د ‘ است و به همین جهت مقوی اعصاب بوده و ترک لب را معالجه و از شب کوری جلوگیری می کند.
همچنانکه گفتیم اندام های مختلف درخت بنه مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای دارد.
بهره برداری از درختان بنه با هدف تولید شیره ‘گونجک’ و استفاده از آن در امور دارویی و صنعتی موضوعی است که اقتصاد بخشی از ساکنان منطقه را شکل می دهد.
شناخت دقیق رویشگاه های طبیعی گیاهان خوراکی و دارویی ضمن نمایان ساختن توانمندیها و ظرفیتهای موجود منطقه، امکان توسعه و بهره برداری صحیح را به خوبی فراهم می سازد.
عکس هوایی مراتع و مزارع خاش
همچنین قابلیت ها و محدودیت های هر منطقه برای توسعه و بهره برداری اقتصادی آن باید مورد بر رسی قرار گیرد.
رویش درخت بنه در کوهستانها همه ساله بویژه در فصل پاییز شمار زیادی از مردم بویژه جوانان و نوجوانان را به دامنه کوهها کشانده تا به جمع آوری محصول آن بپردازند.
در این فصل از سال در بازار و خیابانهای شهرهای سیستان و بلوچستان فروشندگان دوره گرد با گاری های چرخ دار و دکه ها و سینی های بزرگ به فروش بنه یا خنجک مشغول می شوند و معمولا در کوچه و بازار بسیاری از مردم نیز از خوردن آن همچون آجیل و تخمه لذت می برند.
شهرستان مرزی خاش ۱۹۰ هزار نفر جمعیت و ۱۲۴ کیلومتر مرز مشترک با پاکستان دارد.
خاش در ۱۸۵ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان واقع شده و کوه آتشفشان نیمه فعال تفتان در محدوده همین شهرستان قرار دارد.
https://medplant.ir/?p=18323
