×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
بایدها و نبایدها در صنعتی سازی داروسازی سنتی

بایدها و نبایدها در صنعتی­ سازی داروسازی سنتی

 

مصاحبه با آقای دکتر مهران میراب زاده اردکانی

دکتری تخصصی داروسازی سنتی و مدیرعامل شرکت دارویی هربی فارمد

.

به نقل از مستند مکتوب دومین جشنواره گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران – ۷ تا ۱۰ مهرماه ۱۳۹۳

(به کوشش تیم پژوهشی شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی)

.

دانلود Download

.

لطفا تعریفی از داروسازی سنتی و تفاوت آن با داروسازی گیاهی و مدرن ارائه بفرمایید؟

داروسازی سنتی ایران یعنی داروسازی طب سنتی ایرانیان. طب سنتی ما یک مکتب طبی بر مبنای علوم پایه ویژه خود می باشد. بخش هایی از این علوم در سیر زمان تکمیل شده و جزء علوم پایه طب نوین شده اند: مثلاً آناتومی و جنین شناسی. مبنای تفکر در بخشی از علوم پایه طب سنتی متفاوت با دیدگاه پزشکی رایج است مثلاً طب سنتی ما بر پایه مزاج ها و اخلاط شکل گرفته و بیماری را بر اساس تغییرات کمی و کیفی اخلاط با توجه به ویژگی های فردی (وراثت و محیط) تعریف می کند. بدیهی است این نگرش در درمان هم دیدگاهی نوین از دارو ارائه می دهد یعنی داروسازی طب سنتی بر اساس حفظ تعادل و اصلاح وضعیت مزاجی و اخلاطی شکل گرفته و متناسب با نیاز فرد به فرمولاسیون می پردازد. در داروسازی سنتی ایرانیان اکثر مفردات دارویی از اجزای گیاهان دارویی می باشند (البته ترکیبات معدنی و جانوری نیز بکار می روند) و در یک فرمولاسیون نسبت های خاص از گیاهان با توجه به شدت بیماری و وضعیت فرد و اثرات اختصاصی شناخته شده منجر به اثری درمانی می گردند که همیشه هم معادل اثر تک تک اجزا نمی باشد. با تأسیس دانشکده های طب سنتی رشته داروسازی سنتی نیز بوجود آمده که همه این موضوعات مدنظر قرار می گیرند.

به نظر جنابعالی وضعیت فعلی داروسازی سنتی در ایران از نظر آموزش، پژوهش و صنعت چگونه است؟

رشته داروسازی سنتی یک سال بعد از تأسیس دانشکده طب سنتی دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و شاهد (۱۳۸۶) با پذیرش دانشجو در دانشکده های طب سنتی دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و همچنین دانشکده داروسازی شیراز، آغاز به فعالیت نمود. هم اکنون تعدادی از دانشجویان این رشته فارغ التحصیل شده و در دانشگاه و صنعت مشغول به فعالیت می باشند. پژوهش های صورت پذیرفته در این رشته تاکنون در مباحث علوم پایه، فرمولاسیون، کارآزمایی های بالینی و استانداردسازی بوده است. با توجه به الگوی مشخص ثبت داروهای طب سنتی در ایران در ساختار اداره داروهای طبیعی معاونت دارو و غذا، دهها محصول با الگوی طب سنتی نیز مجوز تولید گرفته و تعدادی هم به بازار عرضه شده اند.

وضعیت فعلی شرکت های داروسازی گیاهی ایران چگونه است؟

شرکت های داروسازی گیاهی ایران اکثراً با علاقه و جدیت فردی راه اندازی شده و گاهاً به صورت یک سرمایه گذاری خانوادگی می باشند. بعضی نیز با هدایت متخصصین دانشگاهی شکل گرفته اند و البته در ساختار دولتی نیز شرکت های موجود و شرکت های در حال تأسیس وجود دارند. در حال حاضر هم برخی کارخانه های تولید کننده داروهای شیمیایی در ایران به تولید محصولات دارویی طبیعی هم می پردازند. شرکت هایی هم در زمینه واردات مکمل ها و داروهای طبیعی در کشور مشغول به فعالیت هستند. خوشبختانه با هدایت علمی گرایش طب و داروسازی سنتی در ایران و سیاست های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در حال حاضر تمایل به تولید داروهای طبیعی هم افزایش پیدا کرده است.

وضعیت این شرکت ها چقدر با اصول داروسازی طب سنتی مطابقت دارد؟ آیا شما این فعالیت ها را داروسازی سنتی می نامید یا داروسازی گیاهی یا چیز دیگر؟

اکثر محصولات شرکت های دارویی ایران بر مبنای فیتوتراپی نوین می باشند یعنی مطابقت اثر مطالعه شده مواد مؤثره یک گیاه با اثرات درمانی در مدل های حیوانی و انسانی که بیشتر هم بر مبنای منابع علمی سایر کشورها می باشد. تولید بر اساس دانش طب سنتی، نیاز به معرفی پروتکل های درمانی بر اساس دانش طب سنتی و ایجاد ساز و کارهایی مثل تربیت نیروهای متخصص و ضابطه مند شدن خدمات ایشان در نظام سلامت دارد. بنابراین تا تکمیل این فرآیند، محدود داروهایی هم که مطابق با فرمولاسیون های استخراج شده از منابع طب سنتی، تهیه می شوند در شکل بدون نسخه و برای علامت درمانی تدارک دیده شده و کمتر منطبق بر الگوی مزاجی و فرد نگر طب سنتی می باشند.

در زمینه داروسازی گیاهی و داروهای گیاهی و سنتی، چقدر با استانداردهای دنیا فاصله داریم؟

مسلماً سابقه دانش طب سنتی در مورد داروهای طبیعی ما شاخص است اما گذر زمان نیاز به کاربرد تکنولوژی و استانداردسازی مطابق با اصول شناخته شده را ایجاب می نماید. غفلت از دانش طب سنتی در کشور با ورود طب با الگوی نوین و حاکمیت داروهای شیمیایی با توجه به برخی سیاست گذاری های نادرست، موجب عدم تعالی این موضوع در بعد دانش تئوری شده و پس از آن نیز تا سال ها متخصصان در صنعت تولید دارو کمتر به تهیه اشکال دارویی نوین و کارآمد از فرآورده های طبیعی پرداختند. گیاهان به خاطر فراوانی اجزاء مؤثره و تأثیر پذیری از محیط کشت، فرآوری های صورت پذیرفته و شرایط نگهداری و فرمولاسیون، پیچیدگی بسیاری در عرصه تولید داشته و مسلماً کشورهایی که سابقه بیشتری در این عرصه داشته اند، استانداردهای بالاتری هم در محصولات خود رعایت نموده و منجر به کیفیت درمانی بهتری می شوند. به نظر اینجانب پر کردن فاصله ما با سایر کشورها در بحث تکنولوژی و هم در بحث ساختارهای مشابه موضوعیت پیدا می کند و ما به عنوان مثال می توانیم ساختار صنعتی سازی داروهای طب سنتی چین، کره و هند را به عنوان الگو برای خود در نظر بگیریم. البته با دیدگاه فیتوتراپی و استخراج مواد مؤثره و خالص سازی هم الگوی کشورهایی چون آلمان و کانادا مثال زدنی است.

به نظر شما دلایل عدم ورود محصولات دارویی ایران در حوزه طب سنتی به بازارهای جهانی چیست؟ به نظر شما برای ورود محصولات دارویی طب سنتی ایران به بازارهای جهانی چه راهکارهایی وجود دارد؟

دلایل مختلفی دارد: مثلاً استاندارد نبودن مواد اولیه، کم رونق بودن تولیدات کشاورزی گیاهان دارویی (حجم زیادی مربوط به برداشت از طبیعت است و این منجر به تغییر کیفیت در سال های مختلف می گردد.)، عدم ارائه فرمولاسیون ها در اشکال دارویی مناسب با معیارهای استاندارد داروسازی نوین، راهکارهای پیشنهادی بنده عبارتند از: معرفی دانش طب سنتی و پروتکل های درمانی با ارائه نتایج مطالعات بالینی در قالب مقالات معتبر و شرکت در همایش ها و نمایشگاه های بین المللی، اصلاح ساختار در بحث تأمین مواد اولیه استاندارد، تولید بر اساس تکنولوژی کارآمد و معرفی دانش طب سنتی با ارائه محصولات دارویی مستند.

یکی از معضلات شرکت های داروسازی گیاهی، عدم دسترسی به مواد اولیه (گیاهان دارویی) استاندارد شده می باشد. در این رابطه چه پیشنهادات و راه حل هایی دارید؟

توسعه الگوی کشاورزی گیاهان دارویی با حضور متخصصین جهت گسترش دانش و تکنولوژی در این حیطه و ایجاد ساز و کار اقتصادی بهینه در زنجیره تأمین مواد اولیه استاندارد تا محصولات نهایی. بدیهی است با ساختار خرده مالکی کشاورزی در ایران، چتر حمایتی دولت در شروع این روند جهت پذیرش ورود به عرصه کشاورزی گیاهان دارویی لازم است و یا نیاز به شرکت های کشت و صنعت با سرمایه گذاری بیشتر می باشد. در طی زمان نیز باید این توسعه کشاورزی به سمت توسعه پایدار و ارگانیک سوق داده شود و البته ساز و کار فرآوری اولیه استاندارد به شکل صنعتی تدارک دیده شود مانند خشک کردن، درجه بندی، شستشو، ضدعفونی کردن و بسته بندی استاندارد. بدیهی است فرآوری ثانویه استاندارد با تهیه حدواسط های مطلوبی چون عصاره ها و اسانس ها هم باعث ایجاد مواد اولیه پر مصرف تری در صنعت تولید داروهای طبیعی می گردد.

یکی از مشکلات داروسازی سنتی، ‌کمیاب بودن یا نامشخص بودن گیاه ذکرشده در منابع طب سنتی با شرایط کنونی می باشد. راهکار چیست؟

بله و این دلایل مختلفی دارد. تغییر گستره جغرافیایی و تعاملات سیاسی در طی قرن ها و ذکر اسامی مختلف با شرح های متفاوت برای گیاهان از عوامل عمده این مشکل می باشند. به عنوان مثال سنبل الطیب، اسطوخودوس و بادرنجبویه که سه گیاه شاخص درمانی در حوزه گیاهان دارویی آرام بخش می باشند، در اکثر موارد با گیاه مورد نظر طب سنتی متفاوت می باشند، بطوریکه در منابع علمی برای ۲ مورد اول امروزه نام های علمی متفاوتی معادل سازی گردیده و در بازار گیاهان دارویی ایران هم اکثراً یک گیاه دیگر را به جای بادرنجبویه عرضه می کنند. تطابق نام های کهن گیاهان دارویی با نام های علمی امروزی از فعالیت های ارزشمند در مسیر احیای داروسازی سنتی است که بزرگانی چون دکتر احمد قهرمان، دکتر ابوالقاسم سلطانی، دکتر ولی ا.. مظفریان، دکتر غلامرضا امین و مهندس اخوت اقدامات مؤثری در این حوزه به انجام رسانده اند.

الگوی داروسازی سنتی هندوستان و چین برای توسعه صنعت داروسازی سنتی ایران بهتر و نزدیکتر است یا الگوی کشورهای غربی؟

همانطور که قبلاً ذکر شد، طب سنتی چین که یکی از شاخه های آن طب سوزنی است و طب سنتی هند که هم مکتب آیورودا و هم طب یونانی (مشابه طب سنتی ما) دارد برای توسعه داروهای سنتی در کشورمان الگوی بهتری هستند زیرا این کشورها در توسعه بازار جهانی محصولات خود نسبتاً موفق عمل کرده اند و در بعد داخلی نیز، مصرف عمده ای را در حیطه سلامت کشور به خود اختصاص داده اند.

به نظر شما داروهای سنتی و گیاهی بر اساس طب سنتی ایران چقدر می توانند در بازارهای جهانی مورد توجه قرار گیرند؟

اگر معیارهای استاندارد و تهیه اشکال دارویی کارآمد در حوزه بیماری هایی که طب نوین کمتر پاسخگو بوده است مورد توجه قرار گیرد، با معرفی نتایج بالینی استفاده از این داروها در قالب مقالات، همایش ها و نمایشگاه های بین المللی و با ساز و کار صحیح بازاریابی و تبلیغات شاید امکان پذیر باشد.

آیا اسانس ها و عصاره هایی که در حال حاضر تولید میشوند قابلیت استفاده به عنوان مواد اولیه داروسازی سنتی را دارند یا خیر؟

در مورد برخی گیاهان آری و برخی هم خیر. بستگی به حساسیت ماده مؤثره و زمان ماندگاری آنها با توجه به اصول و تکنولوژی به کار رفته دارد، به عنوان مثال تهیه عصاره های کاملاً خشک از گیاهان دارویی در کشور ما چندان رایج نیست و مسلماً شکل استاندارد عصاره های خشک جهت تولید اشکال دارویی جامد اولویت دارد. استفاده از تکنولوژی های جدیدتر مثلا خشک کردن انجمادی عصاره ها یا نانوکپسوله کردن اسانس ها هم منجر به تهیه محصولات کارآمد در جهان شده است.

اسانس ها و عصاره های استاندارد جزو ملزومات ساخت داروهای گیاهی است. آیا صنعت داروسازی داخلی در این حوزه اقداماتی انجام داده است؟

یکی از نقاط ضعف عمده صنعت ما در بخش تولید حدواسط های استاندارد از گیاهان دارویی است. محدود مجموعه هایی هم که دارای تکنولوژی با کیفیت در این حیطه هستند، به خاطر مسائل مختلف از جمله عدم تشکیل زنجیره تولید و شرایط متفاوت اقتصادی به رشد کافی در دانش و بازار محصولات قابل تولید دست نیافته اند.

در پایان اگر صحبتی دارید که در سوالات منعکس نشده، لطفا بفرمایید؟

امیدوارم توسعه داروسازی سنتی ایرانی همزمان با توسعه کشاورزی پایدار گیاهان دارویی و توسعه دانش و تکنولوژی کل زنجیره ی تولید همراه باشد و فقط به همین بسنده نکنیم که زمانی دانشمندان بزرگ ما چون رازی و بوعلی سینا، سرآمد ایجاد دانش و فرآوری در حیطه پزشکی و داروسازی بوده اند.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.