×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
تاریخچه استفاده از گیاهان دارویی در ایران

دوران ما قبل اسلام 

نخستین پزشک آریایی به نام تریتا یا آترت نام داشت که از دیدگاه زرتشت و اهورا مزدا شخصی بود پرهیزکار، دانا، کام کار، توانا که برای نخستین بار، ناخوشی، تب و زخم نیزه را بازداشت. نام تریتا نه تنها در فرهنگ ایرانی بلکه در هندوستان نیز به عنوان اولین پزشک آریایی معرفی شده است. تریتا به عنوان نخستین پزشک و جراح آریایی با گیاهان و خواص آن ها آشنایی فراوان داشت. او برای درمان بیماری ها از عصاره های گیاهانی که خود استخراج می کرد، استفاده می نمود. 

از سایر نام داران آریایی در این عرصه می توان جمشید یا یما، فریدون یا تئا و غیره را نام برد. یما و تراتااونا از نخستین کسانی بودند که در ایران باستان توانستند بیماران دچار مشکلات پوستی، استخوانی و دندانی را از افراد سالم تشخیص دهند. 

پیامبر تمدن آریایی تاکید زیادی بر حفظ و بقای گیاهان کرده است. در این تمدن قدیمی ایرانی دو گیاه “مورد و انار” مقدس بودند و همواره در بین مردم از ارزش والایی به دلیل سلامت انسان و محیط زیست برخوردار بوده اند. 

در تمدن ایران باستان در کتیبه های مربوط به زمان هخامنشیان، از زعفران به عنوان گیاه دارویی با خواص و کاربرد بسیار فراوان یاد شده است. 

نخستین نوشته ها و نسخه های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می گردد. در این آثار نام گیاهان دارویی مانند درخت میر، کرچک و سیر به وفور به چشم می خورد، هم چنین سایر تمدن ها مانند بابلیان، مادها، آشوریان و طب اسلامی مهد آغاز شروع پیشرفت ها در زمینه علم داروسازی گیاهی است. 

دو کشور پهناور چین و هند هم چون ایران از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده اند. اولین آثار کشف شده از چین در زمینه گیاهان دارویی، نوشته ای است به نام شینون مربوط به حدود ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح که در آن حدودا ۱۰۰۰ گونه ی دارویی شرح داده شده است. یکی دیگر از نقش های گیاهان دارویی و نیروهای ماوراء طبیعت در شفاء و افزایش طول عمر انسان مربوط به ۲۰۰۰ ( سال) قبل از میلاد مسیح در کشور هند می باشد. 

وسعت و تنوع آب و هوایی در کشورهای ایران، چین و هند منجر شده است تا این مناطق از لحاظ تعداد و تنوع گونه های ارزشمند دارویی در دنیا از جایگاه خاصی بر خوردار باشند به گونه ای که تا کنون صدها گونه گیاه دارویی با خواص بسیار موثر نظیر گیاهان دارویی و گیاهان ادویه ای مانند فلفل سیاه، شاه دانه، زعفران، زیره، شیرین بیان، خشخاش، جوز هندی، کرچک، کنجد، الئوورا یا صبر زرد، جین سینگ چینی، چای چینی و…..را به دنیای امروز معرفی کرده اند. 

 

دوران اسلامی 

پس از تحول عظیمی که با آثار توسط بقراط پدر علم طب و شاگردش جالینوس طی سا ل های چهارصد و شصت تا دویست قبل از میلاد مسیح رخ داد، روش های درمانی بر اساس طب مزاجی جایگزین سحر و جادو و خرافات شد. برخی از دانشمندان و نویسندگان معتقدند که این تحول بزرگ در یونان باستان الهام گرفته از طب ایران باستان بوده است و مکتب طبی زرتشت خیلی زودتر از طب یونانی به وجود آمده بود. آن گونه که جنگ های میان ایرانیان و یونانیان منجر شد تا آثار طبی بقراط و سایر دانشمندان به دست ایرانیان بیفتد و اولین مدرسه به نام جندی شاپور تاسیس شود. پس از ورود سپاه اسلام به ایران، این مدرسه به عنوان بزرگ ترین مرکز تعلیم پزشکی در سر تاسر ممالک اسلامی درآمد. 

در این زمان که یکی از طلائی ترین ادوار علم پزشکی در ایران است. دانشمندان بزرگی چون “ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و ابوعلی سینا” پا به عرصه گذاشتند. آن ها توانستند در مدت کوتاهی، پیشرفت های چشم گیری، در جهان طب به وجود آورند. 

کتاب قانون یکی از معروف ترین آثار پزشکی دنیا، از ارزشمندترین منابع قدیمی طب سنتی است که ابوعلی سینا پزشک و فیلسوف ایرانی آن را به رشته تحریر در آورد. او در این اثر گران بها ۸۱۱ داروی گیاهی و خواص مهم درمانی آن ها را معرفی کرده است. با کمال افتخار در حال حاضر اثر این دانشمند بزرگ ایران زمین به عنوان یکی از منابع مهم در دانشگاه های پزشکی سراسر دنیا، مورد تدریس و مطالعه قرار می گیرد. 

گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیررو به افزایش بوده است .مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست.   

 

گیاهان دارویی در ایران

در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارد این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم.

براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از ۱۳۰ نوع داروی گیاهی وجود دارد و منشا اصلی آن ها گیاهان هستند.

جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است.

امروزه تخمین زده می شود که ۷۵ هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون ۵۰۰۰ داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود .

این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند.

طبق برآوردها در حال حاضر ۷۵۰ هزار گیاه گل دار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون ۳۰۰ هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند .

قاره آمریکا با دارا بودن ۱۳۸ هزار گونه گیاهی از جمله منابع غنی گیاهان در جهان است و این در حالی است که قاره آسیا دارای ۱۲۳ هزار گونه گیاهی است. در بین کشورهای آسیایی بیشترین تعداد و تنوع گونه ها متعلق به کشور های چین، اندونزی، هند، برمه ، تایلند، مالزی و ایران است .

در حال حاضر استفاده از گیاهان دارویی در موارد مختلف همچون طب کنونی، طب سنتی یا بهتر بگوییم طب مزاجی یا طب اخلاطی کاربرد دارند.

در ایران نیز گیاهان دارویی متنوعی وجود دارد که به اعتقاد بسیاری از پزشکان و کارشناسان علوم گیاهی می توان از آن ها در چرخه درمان استفاده کرد و بر ای مثال گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید.

 منابع: 

کتاب: گیاهان دارویی و معطر، شناخت و بررسی اثرات آن ها، تالیف دکتر عبدالله قاسمی

 سایت ساوه سرا

موسسه پژوهشی درمانی احیاء طب جامع ایرانیان

محبوبه آذرخیل- irna

——————————————————————————-

معصومه آیت اللهی

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.