مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل پژوهشکده ای است که با تصویب شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی از تاریخ اسفند ماه ۱۳۷۸ موجودیت قانونی یافته است. این مؤسسه به منظور بازشناسی میراث عظیم و گرانقدر پزشکی دوران تمدن اسلامی و نیز طب سنتی، شاخه های مختلف طب مکمل ( Complementary Medicine ) و طب مردمی، اخلاق و آداب پزشکی و فراهم کردن زمینه های گسترده و سامان یافته انجام پژوهش های کاربردی و نیز ارائه خدمات آموزشی خاص در این زمینه تأسیس شده است.

مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی و مکمل با احساس مسئولیت نسبت به فرهنگ پزشکی کشور و با نهایت فروتنی همه دانشگاهها ، مؤسسات پژوهشی ، اساتید ، صاحبنظران و صاحبان آگاهی و اطلاعات سودمند در زمینه مورد اشاره را در یک فراخوان ملی به یاری می طلبد. محل اصلی مؤسسه ساختمان مشیرالدوله پیرنیا واقع در خیابان لاله زار نو می باشد. این بــنای تاریخی کــه از طرف همسر محـــترم مرحـــوم مشیرالدوله پیرنیــا بـــــه دانشگاه واگذار شـــده و با همکاری سازمــــان میراث فرهنگی مرمت و بهره برداری گردیده است .

---

   تاریخچه تأسیس

• موافقت اصولی با تأسیس مؤسسه در جلسه ۱۲۸ شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی
(۱۶۴۷۲ مورخ ۱۲/۱۲/۷۸-دفتر وزیر)

• موافقت نهایی با تأسیس مؤسسه در جلسه ۱۴۸ شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی
(۱۴۰۷۰ مورخ ۲۶/۹/۸۰-دفتر وزیر)‌

• تصویب اساسنامه مرکز تحقیقات مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
(۱۵۳۳/۲/آ مورخ ۲۶/۱۲/۸۰-معاونت آموزشی وزارت متبوع)‌

---

  ارکان مؤسسه عبارتند از :

الف :شورایعالی

ب: رئیس مؤسسه

شورایعالی:

– اعضای شورای عالی عبارتند از:

۱- رئیس دانشگاه

۲- معاون پژوهشی دانشگاه

۳- رئیس مؤسسه

۴- یک نفر صاحب نظر طب اسلامی به پیشنهاد رئیس مؤسسه

۵- سه نفر از اعضای هیات علمی مؤسسه با پیشنهاد رئیس مؤسسه و تایید رئیس دانشگاه

وظایف شورایعالی :

۱- تصویب خط مشی پژوهشی مؤسسه

۲- تصویب طرح های همکاری با سایر دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی داخل و خارج کشور و سازمانهای بین المللی مطابق مقررات و ضوابط مربوطه

۳- بررسی و تأیید گزارش سالیانه فعالیت های مؤسسه

۴- بررسی و تصویب بودجه سالیانه مؤسسه در محدوده اعتبارات تخصیصی و با رعایت ضوابط قانونی

۵- تصویب دستور العملهای مربوط به امور داخلی شورای عالی و دستور العمل های اجرائی مؤسسه

۶- پیشنهاد سازمان وتشکیلات مؤسسه

رئیس مؤسسه :

به پیشنهاد شورای عالی و حکم رئیس دانشگاه هر۴ سال یکبار منصوب می گردد و انتصاب مجدد وی بلامانع است .

وظایف رئیس مؤسسه :

رئیس مؤسسه بالاترین مقام اجرایی مؤسسه است و در حدود ضوابط قانونی و مصوبات شورایعالی جهت اجرای وظایف و امور محوله اقدام می نماید.

  در حال حاضر دکتر سید اشرف الدین گوشه گیر ریاست مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل را بر عهده دارند. اعضاء هیئت علمی و کارشناسان تمام وقت مرکز و اعضاء هیئت علمی سایر گروه های دانشگاه علوم پزشکی و یا سایر دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی بطور وابسته در این مجموعه مشغول به فعالیت می باشند .اساتید گرانقدری نظیر جناب آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی ،آقای دکتر طالب ،جناب آقای اسماعیل ناظم که علاوه بر راه اندازی مؤسسه در جهت حفظ جایگاه آموزشی و پژوهشی آن تلاش وافر نموده اند.

  اعضای مؤسسه :

الف – اعضای پیوسته : اعضاء هیئت علمی وکارشناسان تمام وقت مؤسسه

ب – اعضای وابسته : اعضاء هیئت علمی نیمه وقت و پژوهشگران طب اسلامی و سنتی در سایر دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی

---

اهداف موسسه

با توجه به اساسنامه مصوب، اهداف مؤسسه عبارتند از:

۱٫ توسعه و بکارگیری دانش بشری در زمینه علم تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

۲٫ انجام پژوهش های بنیادی تاریخی، کتاب شناسی، بالینی در جهت اصلاح نظام ارائه خدمات بهداشتی، درمانی کشور به منظور جوابگویی به نیازهای جامعه اسلامی

۳٫ جمع آوری، تنظیم وطبقه بندی اسناد، مقالات و مدارک مربوطه

۴٫ تربیت نیروی انسانی محقق در زمینه طب اسلامی، طب سنتی، شاخه های مختلف طب مکمل و تاریخ پزشکی

۵٫ ترغیب، تشویق و بکارگیری محقق

۶٫ کوشش در جلب توجه و همکاری مراکز تحقیقاتی واجرایی مربوطه در داخل کشور

۷٫ همکاری علمی با مراکز تحقیقاتی و آموزشی سایر کشورها و سازمانهای بین المللی با رعایت قوانین و مقررات دولت جمهوری اسلامی ایران

  ۸٫ جمع آوری مجموعه ای از کتب، اسناد، اطلاعات کتابخانه ای، مدارک مکتوب، شفاهی، میکروفیلم و …. در زمینه تاریخ پزشکی (با تأکید بر ایران و تمدن اسلامی) ، طب اسلامی و طب سنتی ، طب مردم (فولکور) و رشته های مختلف طب مکمل علل مختلف بمنظور فراهم کردن زمینه دسترسی محققین و مؤسسات علمی و آموزشی کشور و خارج از کشور

  ۹٫ بازشناسی امکانات موجود علمی، کتابخانه ای و اسناد قابل دسترسی در داخل و خارج و یافتن و جلب مشارکت، اساتید، صاحب نظران و افرادی که به هر میزان در زمینه طب اسلامی ، سنتی و مکمل دارای اطلاعات سودمندی می باشند به منظور جمع آوری اطلاعات و حفظ آنها و نیز تربیت نیروی انسانی در زمینه های مورد اشاره با کمک آنها.

  ۱۰٫ جمع آوری نمونه های گیاهی به شیوه علمی در موزه گیاهان و تکمیل تدریجی آن با کمک دانشگاه ها و مؤسسات دربازیابی اسامی و مصطلحات مربوطه در قرون مختلف به منظور تسهیل در پژوهش ها

۱۱٫ جمع آوری مواد مصرفی در طب اعصار گذشته با تأکید بر بازشناسی علمی و تکمیل تدریجی آنها

۱۲٫ نشر کتب، مقالات و مبادله کتب و نشریات با مراکز علمی داخل و خارج از کشور

 

---

دورنما (vision):  احیای طب اسلامی و سنتی ایران و بهگزینی از شاخه های مختلف طب مکمل برمبنای تحقیقات و شرایط اجتماعی و فرهنگی

 

---

ماموریت ها(mission):

۱- تحقیقات درخصوص طب اسلامی و مکمل

۲- جذب و تربیت دانش پژوه

۳- اطلاع رسانی به عموم جامعه خصوصا“ گروههای محقق پزشکی

۴- تأسیس نمایشگاه و موزه کوچک آموزشی و پژوهشی مربوط به طب سنتی و گیاهان داروئی و طب مکمل

۵- تاسیس کتابخانه و مرکز اسناد تخصصی

۶- راهنمائی پژوهشگران

۷- ارائه خدمات مشاوره ای به دستگاههای قانونی کشور

۸- ارائه عناوین طرحهای پژوهشی به پژوهشگران مربوطه درسراسر کشور ، راهنمائی و حمایت علمی و مادی ازآنها

۹- تعیین اولویت های پژوهشی مربوط به طب سنتی ، طب مکمل و تاریخ پزشکی بامشارکت

۱۰- ارتباطات بین الملی درحدود مصالح ملی

۱۱- انتشار کتب ، نشریات علمی متناسب

۱۲- برگزاری همایش های علمی پژوهشی موردی و ادواری

۱۳- تأسیس آزمایشگاه فارماکوگنوزی

 

---

ساختار سازمانی مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی و مکمل

موسسه ای است پژوهشی، آموزشی و فرهنگی که سطح فعالیت آن کشوری و دارای کد بودجه ای مستقل بوده و مقرر گردیده دارای واحدها و بخش های زیر باشد:

حوزه مدیریت – موزه تاریخ پزشکی – خدمات اداری – موزه گیاهان دارویی – گروه های علمی – موزه طب سنتی ملل – شورای برنامه ریزی – واحد ارتباطات علمی – کمیته پذیرش کمک ها و امکانات مادی – واحد امور کنفرانس ها – کتابخانه و مرکز اسناد – واحد آموزش – انتشارات

 

---

تشکیلات مؤسسه

مصوب سازمان مدیریت و برنامه ریزی

· رئیس

· معاون

· عضو هیات علمی

· کارشناس رایانه

· کارشناس آمار و خدمات ماشینی

· کارشناس

· مسؤول امور عمومی

· مسؤول دفتر

· کتابدار

 

---

رئیس مؤسسه : آقای دکتر سید اشرف الدین گوشه گیر ( پزشک – متخصص داخلی )

اعضای هیئت علمی تمام وقت مؤسسه : آقای دکتر امید صادقپور – خانم دکتر شجاعی – آقای دکتر رجب نژاد- خانم دکتر دباغیان

اعضای هیئت علمی نیمه وقت مؤسسه : آقای دکتر امیر مهدی طالب – آقای دکتر علی اکبر جعفریان

کارشناسان آموزشی و پژوهشی :  خانم سلیمانی – خانم دکتر تقوی – خانم عبداللهی – خانم اسد -خانم کدخدایی

کارشناس رایانه : خانم مهندس جاوید

کارشناس آزمایشگاه داروسازی سنتی : خانم مه سیما عبدلی

مسئول امور عمومی : آقای بهمن نقیان

مسئول دفتر ریاست : خانم نجفی

کتابدار : خانم زهرا ابراهیمی یکتا

مسئول امور مالی : آقای عبدی

مسئول خدمات و اموال : آقای گل احمدی

 

---

 فعالیت های مؤسسه :

۱ – افتتاح دوره کارشناسی ارشد طب سنتی با حضور وزیر محترم بهداشت درمان و آموزش پزشکی درسال ۱۳۸۶

۲- راه اندازی آزمایشگاه گیاهان دارویی در سال ۱۳۸۶

فعالیتهای این آزمایشگاه عبارتست از :

-انجام آزمایشات مورد نیاز جهت تکمیل جلد دوم فارماکوپه گیاهی ایران

– تهیه فراورده های دارویی از گیاهان دارویی جهت عرضه در مراکز درمانی

– تهیه فراورده های دارویی از گیاهان دارویی و مطالعه بر روی امکان تولید آنها در صنعت

– تهیه فراورده های دارویی از گیاهان دارویی جهت انجام مطالعات بالینی

– استاندارد کردن داروهای گیاهی تهیه شده در کارخانجات دارویی

– تولید داروهای گیاهی جدید با پشتوانه اطلاعات طب سنتی اسلامی

– همکاری با صنایع داروسازی داروهای گیاهی در انجام موارد فوق و تسهیل مطالعات علمی و مراحل علمی تولید داروهای سنتی

– استفاده دانشجویان طب سنتی و سایر پژوهشگران

۳- تأمین منابع و متون تاریخی طب سنتی ایران و اسلام وچاپ کتب طب سنتی

  به همت استاد گرانقدر جناب آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی نسخ مختلف بیش از ۲۵۰عنوان از کتب طب سنتی جمع آوری و چاپ و برای دانشگاههای مختلف ارسال شده است.

  کتابخانه سعی در تهیه و گردآوری منابع ومدارک و بطور کلی اطلاعاتی در خصوص طب سنتی برای علاقه مندان و پژوهشگران دارد. در این راستا مجموعه ای کم نظیر از کتابهای خطی از نقاط مختلف جهان از جمله کتابخانه های کشورهای ترکیه، پاکستان، هند و …. و کتابخانه های داخلی چون کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه ملی، کتابخانه آستان قدس رضوی و …. گرد آوری و با هماهنگی با سازمانهای مذکور بصورت میکروفیلم و افست در اختیار کتابخانه های علوم پزشکی سراسر کشور قرار داده است؛ همچنین کتب متنوعی به زبانهای فارسی، عربی، اردو و زبان های لاتین فراهم آورده است.

  از جمله موضوعات قابل ذکر می توان به طب اسلامی، تاریخ پزشکی، گیاه درمانی، گیاهان دارویی، طب چینی، طب یونانی، طب سنتی ایران، اخلاق پزشکی و طب مکمل (جایگزین) اشاره کرد؛ منابع عمومی و مرجع در خصوص پزشکی وطب سنتی و نیز از منابع موجود در مجموعه می باشد.

  بخش مرجع کتابخانه به دو بخش اصلی منابع لاتین و فارسی تقسیم می شود که کتب مرجع عمومی و تخصصی در حوزه پزشکی به خصوص با تمرکزبر طب سنتی و گیاهان دارویی را شامل می شود. کتابخانه شامل تعدادی دست نوشته به زبان فارسی و اردو می باشد که موضوعاتی چون طب، گیاهان دارویی، خواص گیاهان دارویی و کتابشناسی کتب طبی را شامل می شود.

  ۴ – انعقاد تفاهم نامه پژوهشی با مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و همکاری با سایر مراکز در جهت انجام پژوهش و امور آموزشی مانند برگزاری دوره های آموزشی و سمینار و کنگره ها

۵ – بررسی و داوری ۱۴۴ طرح پژوهشی ، ترجمه و تالیف کتاب ( ارائه شده از طرف پژوهشگران ) وتصویب بیش از ۶۰ درصد از آنها .

۶ – راه اندازی وبگاه مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی ومکمل

به آدرس:  www.ricm.ir

۷- راه اندازی وبگاه شبکه تحقیقات طب سنتی

۸ – برگزاری کارگاه های آموزشی و سمینارها از سال ۱۳۸۴ تا کنون

۹ – سخنرانی های ماهیانه صاحب نظران واساتید در زمینه طب سنتی و مکمل از سال ۱۳۸۴ تا کنون

۱۰- چاپ بیش از ۱۰ عنوان مقاله در نشریات معتبر داخلی و خارجی و ارایه تعدادی مقاله در کنگره ها

۱۱ -همکاری اعضای مؤسسه در دوره توانمندسازی اساتید طب سنتی و همکاری در آموزش دانشجویان

۱۲- همکاری اعضای مؤسسه در تدوین درسنامه طب سنتی ایران

۱۳-موزه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی

در حال حاضر مجموعه ای ازحدود ۲۵۰ نوع گیاه دارویی رایج در طب سنتی ایران ،چین و هند وحدود ۱۰۰ داروی گیاهی موجود در ایران در محل مؤسسه دایر و جهت بازدید علاقمندان آماده است.

۱۴-راه اندازی درمانگاه طب سنتی

۱۵ – اهدا و توزیع بیش از ۳۵۲ عنوان از انتشارات ویژه مؤسسه به کتابخانه ها و مراکز تحقیقاتی و دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور در جهت اشاعه طب سنتی .

۱۶- دوره های بازآموزی آشنایی با کاربرد درمانی فراورده های دارویی طبیعی

۱۷- تهیه بسته های آموزشی ویژه طب سنتی و مکمل

۱۸- تدوین رهنمودهای بالینی در کاربرد طب سنتی و فراورده های دارویی طبیعی

۱۹-تربیت پژوهشگر در رشته طب و دین

مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی ؛ طب اسلامی و مکمل یک دوره آموزشی با عنوان طب و دین را با اهداف زیر برگزار نموده است :

– ایجاد بینش تخصصی نسبت به مفهیم والای دینی

– شکوفایی استعداد های علمی _ پژوهشی دانشجویان متعهد و متخصص در زمینه طب و دین

– شناخت و جذب افراد مستعد جهت انجام پژوهشهای علمی_دینی

– ایجاد بستر مناسب برای انجام فعالیت های پژوهشی _ دینی در دانشگاه

– نشر و توسعه طب اسلامی از طریق تحقیقات علمی و تدوین آثار و مقالات

۲۰- برگزاری دوره های آموزش مقدماتی طب سنتی

---

تفاهم نامه ها

تفاهم نامه : بین انجمن مفاخر فرهنگی و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی و مکمل

تفاهم نامه: بین مؤسسه و مرکز تحقیقات غدد درون ریز دانشگاه تهران

موضوع تفاهم نامه :

۱- اجرای پروژه های تحقیقاتی مشترک مصوب توسط شورای علمی هر دو طرف

۲- مبادله اساتید و دانشجویان در زمینه آموزش و پژوهش جهت برگزاری کلاسهای درس وکارگاهها و کنگره ها و …

۳- شرکت اساتید و دانشجویان طرفین در دوره های کوتاه مدت آموزشی برگزار شده در این دو مرکز

۴- چاپ مقالات مشترک در مجلات

۵- فراهم کردن شرایط استفاده از منابع اطلاعاتی اعم از کتابخانه ، بانک های اطلاعاتی، CD ، فیلم و … بین دو طرف

تفاهم نامه: بین انستیتو روانپزشکی تهران ومرکز تحقیقات بهداشت روان با مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع:

۱- برگزاری کارگاه روانپزشکی دو روزه

۲- اجرای طرح های دستیبانی در زمینه کاربرد روش های طب مکمل/جایگزین (از جمله بکارگیری روشهای مقابله مذهبی)‌در زمینه های مرتبط با سلامت و سلامت روان

تفاهم نامه: بین دانشگاه علوم پزشکی تهران و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع: ترجمه فارسی کتاب بهداشت عمومی در ایران دوره قاجار

تفاهم نامه: بین انتشارات طب سنتی و مکمل و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع: برگزاری ۴ دوره کارگاه آموزشی تحت عنوان روش شناسی پژوهشی و ارزش یابی در طب سنتی

تفاهم نامه: بین انتشارات طب سنتی و مکمل و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع: ترجمه و انتشار کتاب WHO traditional medicine strategy 2002-2005

تفاهم نامه: بین مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی تهران، موزه تاریخ علوم پزشکی ایران و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

تفاهم نامه: بین مؤسسه احیاء طب طبیعی و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع :

تصحیح و مقابله ، استنساخ تهیه لیست معجم و فهرست تفصیلی و اجمالی کتاب و صفحه آرایی موتون و مقالات مربوط به کتاب حقاقیق الاسرار الطب
می باشد.

تفاهم نامه: بین مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع :

۱- اجرای پروژ های تحقیقاتی مشترک موصوب شورای علمی هر دو طرف

۲- مبادله اساتید ئ دانشجویان در زمنیه آموزش و پژوهش جهت برگزاری کلاسهای درس و کارگاه ها و کنگره ها

۳- شرکت اساتید دانشجویان طرفین در دوره کوتاه مدت آموزش

۴- چاپ مقالات مشترک در مجلات

تفاهم نامه: بین آزمایشگاه تحقیقات مولکولی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع:

۱- اجرای پروژ ه های تحقیقاتی مشترک موصوب شورای علمی هر دو طرف

۲- مبادله اساتید و دانشجویان در زمنیه آموزش و پژوهش جهت برگزاری کلاسهای درس و کارگاه ها و کنگره ها

۳- شرکت اساتید دانشجویان طرفین در دوره کوتاه مدت آموزش

۴- چاپ مقالات مشترک در مجلات

تفاهم نامه: بین مرکز تحقیقات کاربردی دارویی تبریز و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل

موضوع: حمایت مالی مشترک از اجرای طرح تحقیقاتی توسط آقای دکتر نصرت الله ضرغامی به عنوان مجری طرح مزبور با عنوان مطالعه اثرات آنتی تومورال و مهاری عصاره تام ریزوم Carcuma Longa برروی بیان ژن تلومراز