×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
همه چیز در مورد تولید و تجارت زعفران

«من افسوس می خورم چرا طلای سرخ تولید می کنیم اما از مزایای آن محروم هستیم؟! جواب این سوال را هنوز نمی دانم، این موضوعی است که برای پایان نامه کارشناسی ارشد خود انتخاب کرده بودم. من یک محقق و کشاورز زاده ام، نسل در نسل در کار کشت زعفران بودیم، درد و رنج زعفرانکاران را بیش از دیگران حس می کنم. در دوران کودکی زمین زعفران مکان بازی ام بود و از زمانی که چشم باز کردم لای انگشتان مادرم گل های بنفش و خوش عطر زعفران را دیدم. با این گل ها بزرگ شدم و حالا با گذشت چندین سال کار در عرصه تولید زعفران، با مشکلات تولید این محصول ارزشمند آشنا هستم.»

این جملات را «محسن احتشام»، رئیس انجمن تولید کنندگان وصادرکنندگان استان با حسرت می گوید. او چهار دوره صادر کننده نمونه و برتر کشور بود و ۱۵ سال به عنوان صادر کننده نمونه استان معرفی شد. وقتی برای مصاحبه و بیان مشکلات پیش روی تولید و صادرات محصول زعفران می خواهم زمانی را تعیین کند فقط می پرسد، بیان این مسائل چه فایده ای دارد؟

با وجود ۸۰۰ سال سابقه کاشت زعفران، می گوییم منطقه محروم قاینات یا خراسان جنوبی محروم! چرا زعفران کار باشیم و ثروت عمومی نداشته باشیم. خودش پاسخ می دهد: ما زمینه لازم را برای بازگشت ارزش افزوده این محصول به مناطق زعفران کاری فراهم نکرده ایم و منافع حاصل به جیب کسانی می رود که رنج تولید نکشیده اند! ما متخصص و تحصیلکرده زیاد داریم، حتی به نقاط دیگر صادر می کنیم. هم منابع انسانی نخبه داریم، هم منابع طبیعی خدادادی عظیم، اما نتوانسته ایم اسباب انطباق این دو را فراهم کنیم تا ارزش افزوده محصولات ارزشمند استان مثل یاقوت سرخ و طلای سرخ به جیب زحمتکشان خودمان برود.

زمینه اشتغال چندانی هم در این بخش فراهم نشده است، کار زیاد است که باید انجام شود!

او که از۱۲سال پیش سرمایه گذاری عظیمی را در بخش فرآوری و بسته بندی زعفران در استان انجام داده است، می گوید: می توانستم در یکی از شهرهای بزرگ سرمایه گذاری کنم تا برایم ثروت تولید کند اما برای حفظ منافع ملی زعفران همین جا سرمایه گذاری کردم هرچند به اهداف اجتماعی واقتصادی نرسیدم چون کار من عاشقانه بود!

البته او توجیه اقتصادی این محصول استراتژیک استان را در مراحل کاشت، داشت و برداشت بسیار بالا می داند.

 

برداشت سالانه ۵۰ تن زعفران در استان

سطح زیرکشت این محصول در استان ۱۵ هزار هکتار و برداشت سالانه آن ۵۰ تن است. کیفی ترین محصول زعفران ایران در خراسان جنوبی تولید می شود و این زعفران به ویژه زعفران قاینات شهرت جهانی دارد.

نام قاینات در هر کجای جهان با زعفران عجین شده و برایم جالب است در کشورهای خارجی و به عنوان مثال در یک بازارچه سنتی در امارات این محصول با نام زعفران قاینات به فروش می رسد. البته باید دانست گاهی حتی در داخل کشور زعفران مناطق دیگر را با نام زعفران قاینات می فروشند.

«احتشام» دلیل این شهرت را قدمت، مهارت، تلاش و پشتکار کشاورزان منطقه می داند و به شرایط کاشت این گیاه، نوع آبی که محصول با آن آبیاری می شود و ارگانیک بودن آن اشاره می کند و می افزاید: زعفران استان بالاترین قدرت رنگ دهی، عطر و طعم را دارد، چون رسیدگی ها ویژه و شرایط اقلیمی و آب و هوایی بسیار مناسب است.

 

محصولی که برای تولید کننده رنگی ندارد

رئیس انجمن تولید کنندگان وصادرکنندگان استان به بیان این موضوع می پردازد که با وجود قدمت، مزیت و توانمندی در استان هنوز خودمان فروشنده مستقیم زعفران نیستیم و زعفران استان داخل و خارج کشور توسط دیگران فروخته می شود و ارزش افزوده آن به مناطق زعفران کاری و دست اندرکاران این محصول برنمی گردد. مرکز فروش و تجارت زعفران مشهد است. در قاین، بیرجند و… آن هایی که کسب و کاری دارند، زعفران را از کشاورزان می خرند و به مشهد می برند. اگرچه در استان چند برند داریم اما اگر بررسی شود زعفران برندهای مشهد از خراسان جنوبی تامین می شود.

 

مشکل، بازاریابی است

وی در پاسخ به این سوال که باید چه کار کنیم تا خودمان فروشنده شویم، می گوید: بخش خصوصی و دولت در این باره وظایفی دارند، مشکل ما بازار و بازاریابی در دو بخش خرد و کلان است. بازاریابی خرد را بخش خصوصی و بنگاه های غیردولتی باید به عهده گیرند و بازاریابی در بعد کلان باید توسط دولت و در حوزه و محیط کلان کسب و کار انجام شود.

به گفته وی، در بخش بازاریابی خرد در استان کارهای خوب و ارزنده ای انجام شده است و متناسب با ظرفیت تولید استان واحد فرآوری در قاین، بیرجند، خوسف و فردوس داریم اما این که چقدر موفق بوده اند مهم است، تعدادی از این واحدها تعطیل شده است که جای سوال دارد.

به هر حال بازاریابی خرد به وظایفش عمل کرده ولی در فضای رقابت موفق نشده چون مورد حمایت قرار نگرفته است. وی به نابرابری ها در فضای کسب و کار اشاره و خاطر نشان می کند: این ها توانایی واحدهای فرآوری و صادر کننده ای که در مشهد فعال است را ندارند. بازار هم که بازار رقابت است و در این فضا توان رقابت نمی ماند و کار بعد از مدتی تعطیل می شود، بنابراین در بعد کلان به حمایت نیاز است زیرا با این شرایط پرداخت سود تسهیلات بانکی با توجه به سود ناچیز زعفران و هزینه های مختلف سخت است.

نبود زیرساخت ها در بخش بازاریابی از ضعف های پیش روی صادرات و فروش این محصول است که مهندس «احتشام» از آن نام می برد و توضیح می دهد که در مشهد تمام زیرساخت ها فراهم است، مهم ترین زیرساخت فرودگاه، اماکن اقامتی، بازار بزرگ و… است در حالی که هزینه های سربار و مضاعف در خراسان جنوبی باعث کاهش حاشیه سود تولید کننده و صادر کننده می شود به نحوی که نمی تواند در یک بازار رقابتی موفق باشد و دیر یا زود از بازار خارج می شود.

وی برپایی جشنواره ها در استان را تا وقتی که درآمدهای اقتصادی به مناطق زعفران کاری بازنگردد بی فایده می داند و می افزاید: با توجه به تعداد جوانان بیکار در استان، می توان در بخش های بسته بندی، فرآوری و صادرات یا تولید محصولات متنوع از زعفران، اشتغال بالایی ایجاد کرد.

 

صادرات موفق در گرو ارتقای کیفیت

نایب رئیس اول شورای ملی زعفران ایران در ادامه صحبت های خود به اجرای طرح ارتقای کیفی زعفران برای اولین بار از خراسان جنوبی و منطقه قاینات از دو سال پیش اشاره می کند و می گوید: هر چند شرکت های صادراتی استان برای کیفی کردن این محصول اقداماتی انجام داده اند ولی کار در قالب یک طرح جامع و فراگیر که همه شرکت ها در آن نقش داشته باشند نبوده است و امسال کار با جدیت و قوت بیشتری اجرا می شود. هر چند این اقدام ها بودجه و امکانات می خواهد و شورا ابزاری در اختیار ندارد اما آن چه در توان داشته، انجام داده است.

به گفته وی، اجرای این طرح باعث شده است از طریق ارائه آموزش به کشاورزان نقاط بحران در زمینه فرآیند، جداسازی و خشک کردن محصول به حداقل برسد و با این ارتقای کیفیت، محصول با قیمت بالاتری در بازارهای خارجی به فروش برسد که این امر به نفع زعفران کاران است. وی از کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی صادرات در ۴ ماه ابتدای امسال خبر می دهد و می گوید: در حالی که زعفران محصول انحصاری کشور است و ۹۶ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود اما به دلیل تحریم ها، تعهداتی که گمرک از صادر کنندگان می گیرد و بازگشت ارز و… انگیزه برای صادرات کاهش یافته است.

مهندس «محسن احتشام» می افزاید: اگر بخواهیم در صادرات موفق باشیم ابتدا باید یک محصول با کیفیت و متناسب با انواع سلیقه ها و تقاضاها تولید کنیم. در این زمینه با وجود ارائه روش های علمی و تحقیقاتی کاشت، داشت و برداشت، همچنین برپایی جشنواره ها و همایش های تخصصی و… هنوز در بحث کاشت به روش سنتی عمل می شود و نتوانسته ایم میزان بهره وری در واحد سطح را افزایش دهیم. برداشت ۵/۳ تا ۴ کیلوگرم زعفران از هر هکتار قابل قبول نیست و حداقل میزان برداشت در واحد سطح در یک هکتار باید ۱۲ کیلوگرم باشد و این امر نشان می دهد که روش های علمی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت رعایت نکرده ایم تا محصول کیفی تولید کنیم.

در مرحله برداشت این محصول ضعف هایی داریم و در این زمینه رعایت نکات بهداشتی بسیار اهمیت دارد، مراحل جداسازی، خشک کردن، حمل و نقل و نگهداری نیز مستلزم رعایت مسائل بهداشتی است تا محصولی تولید شود که مطابق با سلیقه خریداران در خارج از کشور باشد.

 

زرشک و زعفران همه زندگی روستاییان استان

با توجه به شرایط اقلیمی خراسان جنوبی، زرشک و زعفران معاش اصلی روستاییان است. زعفران برای ۵۰۰ هزار خانوار استان های خراسان رضوی و جنوبی در مراحل کاشت، داشت و برداشت اشتغال ایجاد کرده است و این رقم اشتغال کم نیست و فقط در خراسان جنوبی بیش از ۱۰۰ هزار خانوار از محل تولید این محصول به طور مستقیم و غیرمستقیم ارتزاق می کنند.

 

برای معرفی برندهای محلی کاری نکردیم

ابراز نگرانی نایب رئیس اول شورای ملی زعفران ایران از پیشرفت سریع افغانستان، در زمینه تولید طلای سرخ، ما را هم نگران می کند. «ما نتوانسته ایم با تکیه بر مزیت نسبی خود در تولید، مزیت رقابتی در بازارهای جهانی را برای خود ایجاد کنیم و امروز افغانستان در نزدیکی ما وارد کشت زعفران شده است و برای ما در آینده رقیب سرسختی خواهد بود که این موضوع سهم ما را از بازارهای جهانی این محصول کاهش می دهد. باید هر چه زودتر در مسیر بهتری حرکت کنیم و با تکیه بر مزیت های تولید و دانش مدیریت بازار و بازاریابی راهکارهایی پیش بینی کنیم.»

وی در این زمینه بر ضرورت برندسازی محصول زعفران تاکید بسیاری می کند و می گوید: برند ملی از چند سال پیش در شورای ملی زعفران ایران دنبال شد اما هنوز به نتیجه ای نرسیده است.

او هر چند به ایجاد برندهای منطقه ای زعفران اشاره می کند اما از حمایت نشدن آن ها نیز خبر می دهد. «در خراسان جنوبی چند شرکت داریم که هر کدام یک برند هستند و می توانند در داخل و خارج معرف زعفران استان باشند اما هیچ کاری برایشان نکرده ایم. جایگاه یابی زعفران یعنی تلاش برای برندسازی، که در این زمینه نیز اقدام موثر و مفیدی انجام نداده ایم.»

به گفته وی مانع اصلی در این زمینه نبود بودجه است. شورای ملی زعفران یک شورای سیاست گذاری است و چون بودجه نداریم نمی توانیم کاری انجام دهیم و فقط طرح می دهیم.

 

تصویب یک طرح بدون پیش بینی بودجه

«احتشام» به تصویب و ابلاغ طرح جامع زعفران پس از چند سال بحث و بررسی اشاره و خاطرنشان می کند: بودجه ای برای این طرح پیش بینی نشده است در حالی که با دست خالی نمی توان کاری انجام داد. ما پیشنهاد دادیم عوارضی که از زعفران بالای ۳۰ گرم دریافت می شود در یک صندوق جمع و برای معرفی جهانی زعفران هزینه شود که این هم نشد. حتی هیچ کس حاضر نیست پول حاصل از زعفران، برای معرفی این محصول هزینه شود.

وی در پاسخ به ضمانت اجرایی تصمیمات شورای ملی زعفران می گوید: شورا قانونی است و نقش خود را به عنوان بخش خصوصی ایفا می کند. اما در بخش دولتی مسئولان بودجه های لازم را برای طرح های شورا اختصاص نمی دهند و شاهد حمایت های لازم نیستم. علاوه بر این بخش خصوصی هم توان رقابت با رقبای جهانی را ندارد و کاری انجام نمی شود.

به گفته وی، در شورای ملی زعفران باید طرح ها، ایده ها و برنامه هایی ارائه شود که قابلیت اجرا داشته باشد و شورا تا الان که ۵ سال از فعالیتش می گذرد توانسته است نقاط ضعف و مشکلاتی را که در بحث فرآیند تولید تا صادرات وجود دارد، به مسئولان منتقل کند، اما رفع آن بودجه می خواهد.

وی می افزاید: برندسازی یکی از اهداف و برنامه های مهم شورا در سال جاری است. بازاریابی را هم به طور جدی پیگیری می کنیم تا عملیاتی شود، کسب ارزش افزوده، حضور در همایش ها و نمایشگاه های بین المللی مرتبط با زعفران و برپایی جشنواره های ملی هم از دیگر برنامه های ماست.

 

پیشنهاد پایانه زعفران

استانی که نام زعفران با آن عجین شده است باید یک پایانه صادرات قوی زعفران داشته باشد، به ویژه در منطقه قاینات که مرکز کاشت این محصول است. به گفته وی، این پایانه باید محصول را از کشاورزان تحویل بگیرد و فرآوری و بسته بندی کند و با ایجاد مدیریت واحد، صادرات آن را انجام دهد که این طرح، قابل اجرا، مفید و موثر است البته اگر واحدهای فرآوری و صادرات بخش خصوصی را تقویت کنیم انگار این پایانه ها را تشکیل داده ایم.

 

صادرات ۸۵ درصد زعفران ایران بدون نام و نشان

با وجود مجهزترین واحدهای بسته بندی و فرآوری زعفران و با سرمایه گذاری عظیم در دو استان خراسان رضوی و جنوبی هنوز ۸۵ درصد زعفران ایران بدون نام و نشان صادر می شود و در خارج با نام های دیگری به فروش می رسد.

اقدام های موثری برای جلوگیری از خام فروشی این محصول انجام شده است و توانسته ایم ۱۵ درصد ارزش افزوده کسب کنیم.

او در طول مصاحبه به جد بر ضرورت فرآوری و بسته بندی زعفران در داخل تاکید می کند و بر این عقیده است که وقتی یک کیلوگرم زعفران خام به خارج می رود و بسته بندی می شود حداقل بیش از ۵۰۰ دلار ارزش افزوده برای آن ها به همراه دارد، اما اگر زعفران با بسته های کوچک و با نام ایران در بازارهای جهانی به فروش برسد، حداقل می تواند ۳۰۰ دلار تفاوت قیمت در بازارهای جهانی داشته باشد.

وی خاطرنشان می کند: عرضه مستقیم زعفران برای ایران ناممکن است و باید آن را به کانال های توزیع بدهیم که از این بابت متضرر می شویم. ما نتوانسته ایم فروشنده زعفرانی که تولید می کنیم باشیم و واسطه ها بیشترین سود را به جیب می زنند.

این فعال اقتصادی از مسئولان می خواهد زمینه ای را فراهم کنند که به زعفران به عنوان یک محصول ملی نگاه شود زیرا منافع زعفران در روستاها نهفته است و هر اقدامی برای رونق بازار آن، حفظ منافع ملی را تضمین می کند.

وی می افزاید: اگر می خواهیم روستاها خالی از سکنه نشود و روستاییان را در روستا نگه داریم باید برایشان ثروت تولید کنیم، به عنوان مثال عواید و درآمد حاصل از زعفران باید به مناطق زعفران کاری برگردد، همه باید تلاش کنیم زعفران ایران را به جایگاه واقعی اش برسانیم.

وی از دولت جدید هم می خواهد زمینه اجرای طرح جامع زعفران را که تاکنون عملیاتی نشده و روی کاغذ مانده است فراهم کند و فرآیند فرآوری تا صادرات این محصول به درستی انجام شود.

برچسب ها :

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.